حراج راز بیماران در فضای مجازی
آفتاب نیوز :
با گسترش فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، همراه با تغییراتی که در عرصه های مختلف زندگی روزمره ما ایجاد شده، تغییراتی هم در چهره رسمی طب و طبابت به وجود آمده است. به گونه ای که می توان گفت امروزه در کنار پزشکی رسمی و مرسوم، با یک پزشکی غیررسمی و مجازی هم مواجهیم.
به گفته کارشناسان، با توجه به اینکه رابطه رسمی طبابت، رابطه ای محدود، محرمانه و دارای حدود و حریم مشخص است، وجود پزشکی مجازی به شرطی که مبتنی بر شواهد و داده های علمی باشد، ضرری نخواهد داشت. اما گاهی شاهد به اشتراک گذاشتن محتوایی مربوط به فرد بیمار در صفحه پزشک هستیم که این مسیله ضمن تضاد با اخلاق پزشکی، به حریم شخصی بیمار خدشه وارد می کند و به عبارت دیگر، ناقض اصل رازداری و محرمیت بین پزشک و بیمار است.
نقض قاعده رازداری
محمود عباسی؛ رییس انجمن علمی حقوق پزشکی ایران ضمن تایید این نکته که انتشار اطلاعات پزشکی یا چهره بیمار در صفحات مجازی پزشکان ناقض اصل رازداری است و به حریم خصوصی افراد خدشه وارد می کند، به ما می گوید: بی تردید انتشار تصاویر بیماران بدون اجازه قانون گذار، بیماران و یا قیم قانونی آن ها نقض قاعده رازداری است که نه تنها به لحاظ اخلاقی مذموم است، بلکه از نظر قانونی نیز جرم و تخلف انتظامی به شمار آمده و علاوه بر دادسرا های انتظامی سازمان های نظام پزشکی سراسر کشور، در دادسرا های عمومی و انقلاب نیز قابل طرح و بررسی است.
دکتر عباسی می افزاید: تنها استثنایی که امور پزشکی برای این مسیله قایل شده، در حوزه آموزش است. البته در آموزش نیز باید به حداقل ممکن اکتفا کرد.
مدتی پیش در سمیناری شرکت کرده بودم، متاسفانه پزشکی می خواست قسمت نِکروز (نوعی بیماری که به علت عدم خون رسانی شریان ها به سلول های بافت ها بروز پیدا می کند در این نوع بیماری سلول ها پس از مدتی شروع به تجزیه و از بین رفتن خواهند کرد) شده یک بیمار در یکی از پا های او را نشان دهد و برای این کار تصویر عریان بیمار که خانم مسلمانی بود را به نمایش گذاشته بود و به ذکر مشخصات دقیق بیمار پرداخت.
پس از وی نوبت سخنرانی من بود و از او سوال کردم با چه مجوزی بدن عریان خانمی را به نمایش گذاشتید، در حالی که می خواستید فقط قسمتی از یک پای او را نشان دهید، هرچند نشان دادن همان قسمت هم منوط به گرفتن اجازه از بیمار است و اگر امکان گرفتن اجازه برای نشان دادن همان قسمتی که دچار نکروز شده را از بیمار ندارید حتماً باید از کمیته اخلاق پزشکی اجازه می گرفتید تا بتوانید از آن تصویر برای آموزش استفاده کنید.
این عمل شما نه تنها تخلف پزشکی، بلکه جرم است و جامعه پزشکی باید از این گونه رفتار ها اجتناب کند. به ویژه در به نمایش گذاشتن تصویر بیماران که مطلقاً ممنوع است و حتی در حوزه آموزش نیز که قانون گذار اجازه داده باید با کسب اجازه از بیمار، تصویر او به گونه ای پوشانده شود که قابل تشخیص نباشد.
وی با تاکید بر اهمیت پایبندی به اصل رازداری در روابط پزشک و بیمار، ادامه می دهد: رابطه پزشک با بیمار مبتنی بر اصل رازداری است، به طوری که از بقراط نقل شده «من متعهد هستم اسرار بیمارانم را افشا نکنم» و در واقع اصل رازداری نه تنها به عنوان اصل بنیادین اخلاقی و قاعده مهم حقوقی بلکه به عنوان اصل مسلم فقهی در گستره امانت داری مورد توجه آموزه های دینی ما قرار گرفته و از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و همه پزشکان باید همواره پایبندی به اصل رازداری و حفظ حریم خصوصی بیماران را رعایت کنند.
رازداری مبنای رابطه پزشک و بیمار است
رییس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه رازداری مبنای رابطه پزشک و بیمار است و این تعهد از مراجعه نخستین بیمار به پزشک در طول تاریخ شکل گرفته، اضافه می کند: حریم خصوصی بیماران و حق خلوت آن ها یکی از مسایل حایز اهمیت در کنار اصل رازداری در مراکز درمانی است.
در مراجعه اخیری که به یکی از مراکز درمانی داشتم، تابلو کوچکی بر دیوار بالای سر بیمار نصب و روی آن نوشته شده بود کنسر معده، به مسیولان بخش گفتم شما که عملاً قاعده رازداری را نقض کرده اید و این تخلف انتظامی است و بیان اینکه کنسر یک اصطلاح پزشکی قابل پذیرش نیست، زیرا حتی اگر یک نفر هم معنای کنسر را بداند تخلف است، چه برسد به اینکه اکنون همه می دانند کنسر یعنی سرطان.
عباسی در خصوص تعریف «افشاگری» در حوزه پزشکی ادامه می دهد: افشا ارکانی دارد که نخستین رکن آن وجود راز است و ما باید ببینیم راز در رابطه پزشک و بیمار چیست؛ طبق اصول اخلاق پزشکی، همه اطلاعاتی که بیمار در اختیار پزشک قرار می دهد و هرآنچه پزشک درپی معاینه یا مشاهده نتایج آزمایش های تشخیصی بیمار متوجه می شود، راز بیمار تلقی می شود.
رکن دوم، افشای راز است. به این معنا که اطلاعاتی که پزشک از بیمار در اختیار دارد امانت بیمار است و اگر یک پزشک، اطلاعاتی را که از بیماران در اختیار دارد به دیگران – حتی اطرافیان بیماران- بازگو کند، افشای راز محسوب می شود. پزشک حق ندارد این اطلاعات را بدون رضایت بیمار حتی در اختیار همسر و یا اولیای قانونی او قرار دهد، مگر اینکه بیمار به سن قانونی نرسیده و یا مبتلا به اختلالات روانی باشد و تنها در این شرایط، پزشک باید اطلاعات را در اختیار اولیای قانونی او قرار دهد؛ بنابراین اگر رازی وجود داشت و افشایی صورت گرفت، عنصر سومی به نام قانون هم وجود دارد که این عمل را جرم پنداشته و طبق قانون، مجازاتی بر آن مترتب است که اگر این جرم در دادسرا های عمومی و انقلاب تعقیب شود، مجازات آن زندان و جزای نقدی است و اگر افشای راز بیماران به عنوان تخلف در دادسرا های انتظامی پیگیری شود، طبق مواد 28 و 29 قانون سازمان نظام پزشکی، مجازات آن از توبیخ کتبی گرفته تا جزای نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی متفاوت است.
حاکمیت اخلاق بر قانون
رییس اندیشکده بین المللی کرامت انسانی در پاسخ به این پرسش که آیا اگر این عمل بدون ذکر نام و مشخصات شخص صورت گیرد، باز هم جرم تلقی می شود، می گوید: اگر به طور کلی در مورد یک نوع بیماری که وجود دارد و افراد مبتلایی که به مرکز درمانی ما مراجعه کرده اند صحبت شود و اطلاعات شخصی و تصاویر بیماران عنوان یا منتشر نشود، جرم محسوب نمی شود به ویژه در حوزه آموزش.
عباسی با اشاره به اینکه رسانه فرصتی برای آموزش و آگاهی بخشی به عموم مردم محسوب می شود، می افزاید: حاکمیت اخلاق بر رابطه پزشک و بیمار در فضای مجازی و در فضای حقیقی یکسان است و اتفاقاً در فضای مجازی و رسانه نیازمند مراقبت بیشتری است؛ بنابراین اینکه ما از رسانه به عنوان فرصتی آموزشی استفاده می کنیم، نمی تواند توجیهی برای زیرپاگذاشتن اخلاقیات و افشای اسرار پزشکی بیماران در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی باشد و قانون گذار نه تنها تفاوتی برای این جرم در فضای مجازی و فضای واقعی قایل نشده، بلکه قاضی می تواند مجازات سنگین تری را برای مجرم در نظر بگیرد.
در واقع رسانه های گروهی در این حوزه شمشیر دولبه هستند که می توانند ابزاری مطلوب برای ارایه خدمت به مردم، اطلاع رسانی عمومی و بهره مندی از آموزش های دقیق و منطبق با آخرین دستاورد های پزشکی از سوی پزشکان باشند و درعین حال در صورت بی توجهی پزشکان به حفظ راز بیماران، ابزاری برای افشای اسرار بیماران محسوب خواهند شد که این عملکرد هم به لحاظ اخلاقی و هم به لحاظ قانونی جرم تلقی می شود و می تواند زمینه شکایت از پزشکان را از سوی بیماران فراهم کند.
به گفته رییس انجمن علمی حقوق پزشکی ایران با آموزش و آگاهی بخشی به پزشکان و کادر درمان می توان خطرات و تهدید های این حوزه را به حداقل ممکن رساند، زیرا وقتی پزشکان و کادر درمان متوجه شوند عملکرد و رفتار آن ها به نوعی افشای اسرار بیماران تلقی می شود که هم به لحاظ اخلاقی و هم قانونی تخلف محسوب می شود و مجازاتی برای آن مترتب است، به طور حتم از بروز آن خودداری می کنند.
البته زمینه این آموزش ها در دوره های آکادمیک رشته های پزشکی، پرستاری، مامایی و… پیش بینی شده، اما هنوز کافی نیست و ضرورت دارد از طریق کارگاه ها و آموزش های حین خدمت برای کادر درمان، برگزاری همایش های تخصصی و حتی رسانه ها این آموزش ها کامل شود.
رویکرد جهانی در مواجهه با مسیولیت پزشکان در رابطه با رازداری بیماران
عباسی در خصوص رویکرد جهانی در مواجهه با مسیولیت پزشکان در خصوص رازداری بیماران و مدیریت آن نیز می گوید: رویکرد جهانی درخصوص رعایت اصول اخلاق پزشکی یکسان است و همه کشور ها اصول چهارگانه اخلاق پزشکی یعنی «Autonomy» یا «خودمختاری»، «Beneficence» یا «سودمندی»، «maleficence-Nin» یا «نا زیانمندی» و «Justice» یا «عدالت» را قبول دارند و با آنکه ممکن است براساس فرهنگ و اطلاعات بومی، اصول و موازین دیگری برای تقویت این اصول به آن ها افزوده شود، ولی رازداری اصلی مسلم و پذیرفته شده در همه دنیا و مورد توجه همه نظام های حقوقی است و اخلاقیون بر اجرای آن تاکید دارند.
ضمن آنکه به لحاظ قانونی نیز افشای اسرار بیماران توسط پزشکان و کادر درمان در قوانین و مقررات همه کشور ها جرم انگاری شده و قابل تعقیب است و از منظر پزشکی نیز تخلف انتظامی محسوب می شود. با این حال بسیاری از کشور ها برای حاکمیت اخلاق در حوزه هایی مثل پزشکی با تلاش مضاعف بستر هایی را فراهم کرده اند که کسی نتواند به نقض قاعده رازداری بپردازد.
اینکه ما تاکید داریم باید دایره 360 درجه ای مبنی بر اخلاقیات در مطب ها، درمانگاه ها، بیمارستان ها، کلینیک ها و مراکز درمانی ایجاد شود که کسی نتواند از دایره اخلاق پا بیرون گذارد، حاکمیت اخلاق در حوزه پزشکی و درمان است تا کسی به خود اجازه ندهد در هیچ فضایی اعم از حقیقی یا مجازی به نقض حقوق بیماران در قاعده رازداری بپردازد.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "حراج راز بیماران در فضای مجازی" هستید؟ با کلیک بر روی حوادث، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "حراج راز بیماران در فضای مجازی"، کلیک کنید.