اخلاق شهروندی و زندگی اجتماعی مبتنی بر مردم داری در منطقه سیستان

در یک پژوهش بررسی شد؛

از منظر این پژوهش، زندگی جمعی مبتنی بر اخلاق از مهمترین مباحثی است که توجه جدی به آن می تواند پایه های توسعه ایران مدرن و اسلامی را بنا کند.

به گزارش گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری ایرامکس، منطقه مرزی سیستان یکی از حوزه های جغرافیایی کشور است که از جنبه های متفاوتی اجتماعیی دارای شرایطی کاملا ویژه است. این ناحیه با جمعیتی بالغ بر 600 هزار نفر در شمال استان سیستان و بلوچستان واقع شده است.

هر جامعه و سکونت گاهی در کنار ساخت فضا ها و کالبد، نیازمند برقراری و استقرار و پایدار سازی روابط معقول اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی میان شهروندان است.

فرضعلی سالاری سردری ( مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه جغرافیا، برنامه ریزی و توسعه منطقه ای) و صفیه میری در مقاله ای با عنوان «اخلاق شهروندی و زندگی اجتماعی مبتنی بر مردم داری در منطقه سیستان» به بررسی وضعیت اخلاقی اجتماعی مردم این منطقه پرداخته اند.

سوال اصلی این پژوهش مبتنی بر این ایده است که آیا پارامتر ها و مولفه های اجتماعی منطقه سیستان نقش موثری در اخلاق مداری شهروندی در این منطقه دارد؟ پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر روش توصیفی – تحلیلی است که با استفاده از مشاهده رفتار جمعیتی و مصاحبه (تحلیل داستان زندگی) نگارش شده است.

در این مقاله آمده است: به طور معمول ریشه بسیاری از بحران های بزرگ و زنجیره ای اجتماعی را باید در عدم اخلاق مداری در جامعه و ضعف فرهنگ بومی و محله ای در زندگی روزانه دانست.

* زندگی جمعی مبتنی بر اخلاق

به طور معمول ریشه بسیاری از بحران های بزرگ و زنجیره ای اجتماعی را باید در عدم اخلاق مداری در جامعه و ضعف فرهنگ بومی و محله ای در زندگی روزانه دانست

سالاری و میری در این پژوهش با اشاره به این موضوع که رشد جوامع پر تراکم و فشرده، مشکلات گسترده ای را به وجود آورده است به این موضوع اشاره می کنند که امروزه یکی از کارآمدترین ساز و کار های مدیریت جامعه و زندگی اجتماعی برای رسیدن به مناسبات اجتماعی مطلوب و کاهش هزینه های وارده بر جامعه توجه و برنامه ریزی برای ارتقای فرهنگ و اخلاق زندگی جمعی در بین شهروندان است.

از نظر این پژوهشگران زندگی جمعی مبتنی بر اخلاق از مهمترین مباحثی است که توجه جدی به آن می تواند پایه های توسعه ایران مدرن و اسلامی را بنا کند، در این راستا با در نظر گرفتن تغییرات در شکل و انواع درگیری و نا امنی منطقه شرق کشور توجه به فرهنگ و اخلاق در امر زندگی اجتماعی از اهمیت بسزایی برخوردار است.

آنها معتقدند ابزاری که به وسیله آن می توان توسعه پایدار فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را به وجود آورد شامل نهاد های غیر دولتی و مردم نهاد (بسیج، معتمدین، هیت های مذهبی) به عنوان کارگزاران محلی هستند که به بهبود مناسبات اجتماعی شهروندان کمک می کند.

* شاخص های اجتماعی سرزمین افسانه ساز کهن منطقه سیستان

ابزاری که به وسیله آن می توان توسعه پایدار فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را به وجود آورد شامل نهاد های غیر دولتی و مردم نهاد (بسیج، معتمدین، هیت های مذهبی) به عنوان کارگزاران محلی هستند که به بهبود مناسبات اجتماعی شهروندان کمک می کند

سالاری و میری بر این عقیده هستند که از نظر فرهنگی جامعه خوب و مطلوب علاوه بر مدیریت شایسته و کارآمد نیازمند شهروندانی آگاه دارد، بنابراین مدیریت اجتماعی بایستی برای آگاه سازی عمومی و ایجاد و ارتقای فرهنگ زندگی جمعی، گسترش شهروند مداری و آموزش شهروندان در زمینه های مختلف، کارکرد و فعالیت فرهنگی داشته باشد.

سالاری و میری در این مقاله نخست به تشریح و تبیین فرهنگ، مبانی نظام اخلاقی، اخلاق از دیدگاه قرآن کریم، نقش اخلاق در زندگی و تمدن انسان ها، نقش اخلاق در زندگی، اخلاق و آداب معاشرت اجتماعی، زندگی اجتماعی و اخلاق شهروندی و جایگاه موارد مطرح شده و تحلیل شاخص های اجتماعی سرزمین افسانه ساز کهن منطقه سیستان و سپس نقش های محوری سنت، آداب و آیین مردم داری نظیر قضاوت در سیستان، خونبندی (صلح)، حشر، شال (shal)، مراسم «پرسه»، بیجاری، مجلس داری، خرد ورزی سیستانی و… در تغییرات فرهنگی، آموزش زندگی جمعی شهروندان، پیوست فرهنگی و مشارکت شهروندان در راستای ارتقاء فرهنگ و اخلاق شهرنشینی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته شده است.

* اخلاق «مردم داری» در فرایند برنامه ریزی توسعه اجتماع محور منطقه سیستان

نتایج پژوهش بیانگر این نکته است که به کارگیری فرایند مشکل گشایی اخلاق «مردم داری» در فرایند برنامه ریزی توسعه اجتماع محور منطقه سیستان دستاورد های مثبتی دارد. سرمایه فرهنگی و هویت اجتماعی و قومی منطقه سیستان با در نظر گرفتن شاخص های سرمایه های اجتماعی جاری در منطقه اساس زندگی اجتماعی در راستای اشتراک الگویی زندگی اجتماعی است.

از نظر پژوهشگران این پژوهش نقش و جایگاه معتمدین، بزرگان، ریش سفیدان و سران طوایف قوم سیستان در همگرایی و هم پیوندی محلی، منطقه ای و ملی، ماندگار نمودن احترام به معتمدین و هویت قومی بر اساس شاخص جمع محوری و اصل اساسی احترام به نظر جمع و مشورت و احترام به بزرگان قوم و طایفه در زندگی امروزی ضروری است.

از نظر سالاری و میری هویت قومی و اجتماعی، نقش ادب دینی، احترام گذاشتن به معتمدین و بزرگان اقوام، طایفه داری و مردم داری، ارتباط اقوام با یکدیگر و همچنین ارتباط بزرگان و معتمدین اقوام با یک دیگر ریسمان اتحاد و انسجام اقوام و اخلاق مداری اجتماعی و شهروندی مبتنی بر سرمایه اجتماعی و شاخص های آن در منطقه سیستان است.

در جمع بندی مقاله آمده است: مدیریت اسلامی مبتی بر رویکرد و اصل مردم داری و معیار های آن به عنوان الگوی جاودانه بسیاری از مناقشات، سوء تفاهمات، اختلافات و آسیب ها و چالش های کمی و کیفی ارتباط اجتماعی حل و فصل می نماید و در واقع این الگو راهبردی از نمایان شدن زندگی پیامبر اکرم و امامان معصوم (ع) در زندگی اجتماعی است و جامعه و زندگی جمعی و فردی را به پایداری، سالم سازی جوامع، هدایت و دستیابی به موفقیت میسر می نماید.

نتایج این پژوهش نشان می دهد که دستاورد های مثبت مدیریت مردم داری نظیر حل درگیری های اجتماعی، برقراری ازدواج آسان، پایداری سازی ارتباط اقوام و صله رحم، حل مشکلات مالی و استقرار فرهنگی برای زندگی بهتر درکنار یکدیگر و یک احساس مشترک برای یک جامعه شامل می گردد. نظام معتمدی همکار و مکمل مناسبی برای نهاد های دولتی در راستای تقویت بهبود زندگی اجتماعی در منطقه سیستان است.