تاریخچه فرودگاه بین المللی شهید دستغیب شیراز

فرودگاه بین المللی شهید دستغیب شیراز، یکی از برجسته ترین و مجهزترین دروازه های هوایی ایران، با بیش از نیم قرن سابقه فعالیت، نقشی حیاتی در اتصال شیراز به جهان ایفا می کند. این فرودگاه که نمادی از پیشرفت هوانوردی در جنوب کشور به شمار می رود، از یک طیاره خانه ابتدایی تا تبدیل شدن به چهارمین فرودگاه پرتردد ایران، مسیری پرفراز و نشیب را پیموده است.

سفر در دل تاریخ این فرودگاه، نه تنها فرصتی برای آشنایی با زیرساخت های هوایی شیراز فراهم می آورد، بلکه پنجره ای به سوی تحولات صنعت هوانوردی ایران و نقش محوری این شهر تاریخی در آن می گشاید. از اولین پروازهای محدود و شجاعانه در دوران پهلوی تا پروازهای پرتعداد و مدرن امروزی، هر گام در توسعه این فرودگاه، داستانی از رشد و نوآوری را روایت می کند. در ادامه، سفری خواهیم داشت به گذشته این مجموعه عظیم، از روزهای اولیه طیاره خانه تا جایگاه کنونی آن به عنوان یک قطب هوایی مهم در منطقه.

سرآغاز هوانوردی در شیراز: از طیاره خانه تا فرودگاه نوین

هوانوردی در شیراز، داستانی است که از سال های دور آغاز می شود؛ زمانی که آسمان این شهر، به آرامی پذیرای نخستین هواپیماها شد. این رویا، با گام های اولیه در مکانی که بعدها به طیاره خانه شهرت یافت، رنگ واقعیت به خود گرفت.

طیاره خانه شیراز: اولین جرقه (سال 1308)

در سال 1308 خورشیدی، جنوب شهر شیراز شاهد اتفاقی مهم بود: تاسیس طیاره خانه؛ مکانی که اگرچه در مقایسه با استانداردهای امروز فرودگاه، بسیار ابتدایی به نظر می رسید، اما نقطه آغازین هوانوردی در این دیار بود. این طیاره خانه که در آن زمان در محدوده جنوبی شهر قرار داشت، تنها شامل یک باند خاکی و چند ساختمان کوچک برای انجام امور ضروری پروازی بود. تصور پرواز در آن سال ها، با هواپیماهایی محدود و با بدنه نسبتاً کوچک، حسی از ماجراجویی و نوآوری را در دل مردمان برمی انگیخت. پروازهایی محدود به مقاصدی چون تهران، اصفهان و مشهد از این نقطه انجام می شد، اما با توجه به زیرساخت های آن دوره، پذیرش هواپیماهای بزرگ تر و حجم بالای مسافر تقریباً غیرممکن بود. این محدودیت ها، به مرور زمان و با افزایش تقاضا برای سفرهای هوایی، نیاز به توسعه و دگرگونی را بیش از پیش نمایان ساخت.

ضرورت توسعه و تولد فرودگاه بین المللی جدید (سال 1345)

با گذشت سال ها و رشد چشمگیر صنعت هوانوردی در سراسر جهان و همچنین افزایش تقاضای سفر در ایران، کمبودهای طیاره خانه شیراز بیش از پیش آشکار شد. نیاز به یک فرودگاه مدرن با استانداردهای بین المللی برای پذیرش هواپیماهای پهن پیکر و حجم فزاینده مسافران، به یک ضرورت تبدیل گشت. توسعه گردشگری در شیراز به عنوان شهر شعر و فرهنگ، یکی دیگر از محرک های اصلی این تغییر بود.

در نتیجه، در سال 1345 خورشیدی، گامی بزرگ و سرنوشت ساز برداشته شد: ساخت فرودگاه بین المللی جدید در جنوب شرقی شهر شیراز. این مکان جدید، با فاصله تقریباً 8 کیلومتری از مرکز شهر، فضایی وسیع و مناسب برای توسعه های آتی فراهم می آورد. فرودگاه جدید با باندی آسفالته و عریض تر، نه تنها امکان نشست و برخاست هواپیماهای بزرگ تر را فراهم کرد، بلکه زمینه را برای جهشی چشمگیر در صنعت هوانوردی منطقه فارس و کل کشور مهیا ساخت. این رویداد، شیراز را به یکی از شهرهای پیشرو در حوزه حمل ونقل هوایی تبدیل کرد و مسیر را برای تبدیل شدن به یک قطب هوایی منطقه ای هموار ساخت.

تغییرات نام و نقش فرودگاه در دوران های مختلف تاریخی

هر نامی، داستانی از یک دوره را با خود حمل می کند. فرودگاه شیراز نیز از این قاعده مستثنی نیست و در طول تاریخ خود، تغییراتی را در نام و همچنین در نقش و جایگاه خود تجربه کرده است.

دوران پیش از انقلاب اسلامی

در سال های پیش از انقلاب اسلامی، این مجموعه به عنوان فرودگاه بین المللی شیراز شناخته می شد و به تدریج بر دامنه فعالیت ها و مقاصد پروازی آن افزوده می گشت. این فرودگاه در آن دوران، پل ارتباطی مهمی بین شیراز و برخی مقاصد بین المللی، به ویژه در کشورهای حاشیه خلیج فارس، بود. با هر پروازی که از این باند برمی خاست یا بر آن می نشست، ارتباط فرهنگی و تجاری شیراز با جهان گسترده تر می شد و این شهر بیش از پیش به عنوان یک مقصد مهم گردشگری و تجاری شناخته می گشت.

پس از انقلاب اسلامی: نام گذاری به نام شهید دستغیب و دوران دفاع مقدس

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در پی شهادت آیت الله سید عبدالحسین دستغیب، از علمای برجسته شیراز، این فرودگاه به نام ایشان مزین شد و عنوان فرودگاه بین المللی شهید دستغیب شیراز را به خود گرفت. این نام گذاری، نمادی از ادای احترام به مقام شهدا و ارزش های انقلاب بود.

در دوران هشت سال دفاع مقدس، فرودگاه شهید دستغیب نقشی حیاتی و بی بدیل ایفا کرد. این فرودگاه به سرعت به یکی از مراکز لجستیکی و پشتیبانی مهم تبدیل شد. پرسنل فرودگاه، با فداکاری و ایثار، وظیفه نقل و انتقال نیروهای رزمنده، ارسال کمک های امدادی و تجهیزات نظامی، و جابجایی مجروحان را بر عهده داشتند. هر هواپیمایی که از این فرودگاه به مناطق جنگی اعزام می شد یا از آنجا بازمی گشت، داستانی از مقاومت و رشادت را با خود حمل می کرد. پس از پایان جنگ تحمیلی، با توجه به آسیب های احتمالی و نیازهای جدید، اقدامات اولیه برای بازسازی و توسعه این فرودگاه آغاز شد تا بتواند دوباره به نقش اصلی خود در حمل ونقل هوایی بازگردد و حتی فراتر از آن پیش رود.

سیر مدرن سازی و توسعه زیرساخت ها در دهه های اخیر

تحول فرودگاه شهید دستغیب شیراز، تنها به تغییر نام محدود نشد؛ بلکه این مجموعه در طول دهه های اخیر شاهد پیشرفت های شگرفی در زمینه زیرساخت ها و تجهیزات بوده است. این پیشرفت ها، فرودگاه را به سطح استانداردهای جهانی نزدیک تر کرده و آن را به یکی از مجهزترین فرودگاه های کشور تبدیل نموده است.

پیشرفت در سیستم های ناوبری و تجهیزات فرودگاهی

امروزه، فرودگاه شیراز به عنوان دومین فرودگاه مجهز ایران، پس از فرودگاه امام خمینی، از پیشرفته ترین سیستم های ناوبری و الکترونیک بهره می برد. این تجهیزات، نقش حیاتی در افزایش ایمنی پروازها و کارایی عملیات فرودگاهی دارند. از جمله مهم ترین این سیستم ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دستگاه رادار PSR-SSR: این سیستم، یکی از پیشرفته ترین رادارهای دنیا است که امکان شناسایی و ردیابی دقیق هواپیماها را در فضای اطراف فرودگاه فراهم می آورد و نقش بسزایی در مدیریت ترافیک هوایی دارد.
• سیستم های NDB – DME – DVOR: این دستگاه ها، ابزارهای کمک ناوبری زمینی هستند که اطلاعات حیاتی مانند جهت یابی، فاصله و موقعیت دقیق را به خلبانان ارائه می دهند و به آن ها کمک می کنند تا مسیر پرواز خود را با دقت بالا حفظ کنند.
• فرود خودکار (ILS): سیستم فرود ابزاری یا ILS، قابلیت انجام فرودهای دقیق و ایمن را حتی در شرایط نامساعد جوی فراهم می آورد و از این رو، نقش مهمی در کاهش تأخیرها و افزایش امنیت پروازها ایفا می کند.

علاوه بر این، توسعه سیستم های ارتباطی و هواشناسی پیشرفته، اطمینان از جریان مداوم و دقیق اطلاعات را برای کنترل ترافیک هوایی و پروازها تضمین می کند. این به روزرسانی ها، تجربه پرواز از شیراز را برای خلبانان و مسافران امن تر و کارآمدتر ساخته است.

تکامل ترمینال ها: از نیاز تا آسایش مسافران

ترمینال های فرودگاه شیراز، قلب تپنده این مجموعه هستند که در طول سالیان متمادی، برای پاسخگویی به نیازهای رو به رشد مسافران و ارائه تجربه ای راحت تر، گسترش و توسعه یافته اند.

• ترمینال شماره 1 (پروازهای داخلی): این ترمینال با وسعت 16 هزار متر مربع، میزبان تمامی پروازهای داخلی فرودگاه شهید دستغیب است. طراحی این ترمینال بر پایه روانی حرکت مسافران و ایجاد فضایی شفاف و آرامش بخش بنا شده است. مسافران می توانند در سالن های وسیع و مجهز آن، از امکاناتی نظیر کافی شاپ، فست فود و غرفه های مختلف بهره مند شوند.
• ترمینال شماره 2 (پروازهای خارجی): ترمینال پروازهای خارجی فرودگاه شیراز، با مساحت 21 هزار متر مربع، پذیرای پروازهای بین المللی است. این ترمینال که برای ارائه خدماتی در سطح جهانی طراحی شده، دارای بخش های متعددی از جمله سالن عمومی، سالن پذیرش مسافر و بار، سالن تحویل بار ورودی، فضاهای گمرک، کنترل گذرنامه (ورودی و خروجی)، سالن ترانزیت، فروشگاه های آزاد (Duty Free)، بوفه، نمازخانه و سرویس های بهداشتی است. شفافیت فضاها و مسیریابی بصری، از اضطراب مسافران می کاهد و تجربه سفر را دلپذیرتر می کند. همچنین، احداث محوطه سازی، پارکینگ خودرو و چهار دستگاه پل عابر پیاده، به ارتقاء دسترسی و راحتی مسافران این ترمینال کمک شایانی کرده است.

این پیشرفت ها در ترمینال ها و زیرساخت ها، فرودگاه شهید دستغیب را به یک نمونه برجسته از تلفیق کارایی، ایمنی و زیبایی در صنعت هوانوردی ایران تبدیل کرده است.

برج مراقبت و ساختمان های عملیاتی: چشم و مغز فرودگاه

در کنار باندها و ترمینال ها، برج مراقبت و ساختمان های عملیاتی، مغز متفکر هر فرودگاهی محسوب می شوند. برج مراقبت فرودگاه شیراز با ارتفاعی بالغ بر 45 متر از سطح زمین، دید وسیعی بر کل محوطه فرودگاه و فضای اطراف آن دارد. این برج مجهز به پیشرفته ترین تجهیزات ارتباطی و کنترلی است که امکان مدیریت 24 ساعته ترافیک هوایی، هدایت هواپیماها در زمان نشست و برخاست، و اطمینان از رعایت کامل پروتکل های ایمنی را فراهم می آورد.

ساختمان فنی و عملیاتی فرودگاه نیز که فضایی حدود 7500 متر مربع را پوشش می دهد، شامل طبقات اداری، پشتیبانی، فنی و عملیاتی است. این ساختمان ها، مجموعه ای از فعالیت های حیاتی را هماهنگ می کنند که از جمله آن ها می توان به برنامه ریزی پروازها، نگهداری تجهیزات، ارائه خدمات اضطراری و هماهنگی با شرکت های هواپیمایی اشاره کرد. این زیرساخت های کلیدی، اطمینان می دهند که فرودگاه شهید دستغیب نه تنها یک نقطه ترانزیت، بلکه یک مرکز عملیاتی کاملاً مجهز و فعال است.

جایگاه فعلی فرودگاه بین المللی شهید دستغیب شیراز

پس از دهه ها توسعه و پیشرفت، فرودگاه بین المللی شهید دستغیب شیراز امروز در جایگاهی برجسته در صنعت هوانوردی کشور قرار دارد و به عنوان یکی از مهم ترین مراکز هوایی جنوب ایران شناخته می شود.

آمار و رتبه بندی در کشور

فرودگاه شهید دستغیب شیراز در حال حاضر، چهارمین فرودگاه پر رفت و آمد کشور، پس از فرودگاه های مهرآباد، مشهد و امام خمینی، محسوب می شود. این فرودگاه با دو باند پروازی آسفالته و مجهز (یکی به طول 4272 متر و دیگری 4334 متر)، قادر به پذیرش تمامی تایپ های پروازی، از جمله هواپیماهای پهن پیکر است. طبق آمارهای منتشر شده در سال 1398 خورشیدی، این فرودگاه شاهد 28,302 نشست و برخاست هواپیما بود و موفق به جابجایی 2,870,424 نفر مسافر و 29,824 تن بار شد. این آمارها گویای نقش حیاتی فرودگاه در حمل ونقل هوایی کشور است.

علاوه بر این، فرودگاه شیراز به عنوان پایگاه منطقه جنوب شرکت هواپیمایی آسمان و همچنین دارای سه شرکت هواپیمایی پایه (base) به نام های پارس، سپهران و فلای پرشیا است که نشان دهنده اهمیت استراتژیک آن برای شرکت های هواپیمایی داخلی است. فعالیت 24 ساعته و سیستم های پیشرفته هواشناسی و ارتباطی نیز بر کارایی و ایمنی این فرودگاه می افزاید.

فرودگاه شهید دستغیب شیراز، نمادی از کارایی، ایمنی و اهمیت استراتژیک در شبکه حمل ونقل هوایی کشور است که با ظرفیت های بالا و تجهیزات روزآمد خود، نقشی بی بدیل در توسعه و ارتباط شیراز با سایر نقاط جهان ایفا می کند.

برنامه های توسعه و افزایش ظرفیت

با توجه به رشد روزافزون ترافیک هوایی و جایگاه شیراز به عنوان یک مقصد مهم گردشگری و تجاری، فرودگاه شهید دستغیب شیراز همواره در حال برنامه ریزی برای توسعه و افزایش ظرفیت است. طرح های توسعه این فرودگاه در دو فاز کوتاه مدت و میان مدت پیش بینی شده اند. هدف اصلی این طرح ها، افزایش چشمگیر ظرفیت پذیرش مسافر از 4 میلیون نفر در سال به 10 میلیون مسافر است.

از جمله پروژه های مهم که به بهره برداری رسیده، توسعه ترمینال داخلی فرودگاه در ادامه ترمینال فعلی به مساحت 3200 متر مربع است. همچنین با احداث ترمینال جدید پروازهای خارجی به مساحت 21 هزار متر مربع، ظرفیت پذیرش مسافران بین المللی نیز به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت. این پروژه ها نه تنها به بهبود کیفیت خدمات و راحتی مسافران کمک می کنند، بلکه چشم انداز روشن تری را برای آینده فرودگاه شهید دستغیب به عنوان یک قطب هوانوردی منطقه ای ترسیم می نمایند.

امکانات و خدمات تکمیلی فرودگاه

فرودگاه بین المللی شهید دستغیب شیراز، تنها یک نقطه برای نشست و برخاست هواپیماها نیست؛ بلکه مجموعه ای از امکانات و خدمات متنوع را برای رفاه و آسایش مسافران و بازدیدکنندگان فراهم آورده است. این خدمات، تجربه ای دلپذیر و کارآمد را برای هر سفر تضمین می کنند.

مقاصد پروازی (داخلی و خارجی)

این فرودگاه، هر روزه میزبان ده ها پرواز داخلی و بین المللی است و شیراز را به نقاط مختلف ایران و جهان متصل می کند:

پروازهای داخلی

در مسیرهای داخلی، روزانه بیش از 120 پرواز از شیراز به شهرهای مهم کشور انجام می شود. این پروازها، شامل مقاصدی چون تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، اهواز، رشت، زاهدان، کرمان، بندرعباس، ساری، کیش، قشم، عسلویه، ماهشهر، خارک، بندرلنگه، نوشهر و لامرد هستند. این شبکه گسترده، امکان دسترسی آسان به تمامی نقاط ایران را برای ساکنان و بازدیدکنندگان شیراز فراهم می آورد.

پروازهای خارجی

فرودگاه شیراز به عنوان یک فرودگاه بین المللی، پروازهایی به مقاصد خارجی نیز دارد که عمدتاً به کشورهای حوزه خلیج فارس و برخی مقاصد دیگر انجام می شود. شهرهایی مانند استانبول، دبی، شارجه، دوحه، مسقط، کویت، نجف، جده (فصلی) و مدینه (فصلی) از جمله مقاصد پروازی خارجی این فرودگاه هستند. این پروازها، شیراز را به عنوان یک دروازه بین المللی مهم در جنوب ایران تثبیت کرده اند.

در حال حاضر، 14 شرکت هواپیمایی داخلی و 8 شرکت هواپیمایی خارجی، به بیش از 35 مقصد از طریق این فرودگاه خدمات رسانی می کنند.

خدمات رفاهی و تسهیلات مسافران

فرودگاه شهید دستغیب برای راحتی مسافران، طیف وسیعی از خدمات رفاهی و تسهیلات را ارائه می دهد:

• سالن های CIP-VIP: برای مسافرانی که به دنبال خدمات لوکس و اختصاصی هستند، سالن های تشریفات اختصاصی (CIP) و ویژه (VIP) با امکاناتی نظیر پذیرایی، اینترنت پرسرعت، و تسهیلات عبور سریع از گمرک و کنترل گذرنامه فراهم شده است.
• پارکینگ خودرو: پارکینگ وسیع فرودگاه، فضای کافی برای پارک خودروهای شخصی را فراهم می کند.
• رزرواسیون هتل و کیوسک اطلاع رسانی: برای مسافران ورودی، امکان رزرواسیون هتل و دسترسی به اطلاعات گردشگری از طریق کیوسک های اطلاع رسانی وجود دارد.
• غرفه ها و فروشگاه ها: انواع غرفه ها شامل فروشگاه های صنایع دستی، سوغاتی، کتاب و مطبوعات، و همچنین فروشگاه های آزاد (Duty Free) در ترمینال ها فعالیت دارند.
• امکانات بانکی: شعبه های بانک ملی و بانک شهر و همچنین خودپردازهای بانک های مختلف (اقتصاد نوین، انصار، ملی و شهر) در هر دو ترمینال داخلی و خارجی برای سهولت امور بانکی مسافران در دسترس هستند.
• نمازخانه: فضاهای مناسب و مجزا برای انجام فرائض دینی در هر دو ترمینال در نظر گرفته شده است.
• خدمات اموال گمشده: باجه های اشیا گمشده در سالن های عمومی و ترانزیت، به مسافران در یافتن وسایل گم شده خود کمک می کنند. لازم به ذکر است که برای اشیای جا مانده در داخل هواپیما، باید با دفتر شرکت هواپیمایی مربوطه تماس گرفت.
• تسهیلات برای معلولان: فرودگاه مجهز به امکانات و تسهیلات لازم برای سهولت تردد و رفاه حال مسافران معلول است.
• خدمات ویزا در بدو ورود: این فرودگاه به جز اتباع برخی کشورها (شامل آمریکا، کانادا، کلمبیا، بریتانیا، پاکستان، عراق، افغانستان، اردن، بنگلادش و سومالی)، امکان دریافت ویزای توریستی دو هفته ای را در مدت زمان کوتاهی (کمتر از 15 دقیقه) برای گردشگران و تجار غیرایرانی در بدو ورود فراهم می آورد. البته اتباع اسرائیلی اجازه ورود به کشور را ندارند.

راه های دسترسی به فرودگاه

دسترسی به فرودگاه شهید دستغیب شیراز از نقاط مختلف شهر به راحتی امکان پذیر است:

مترو

خط 1 متروی شیراز تا ایستگاه شهید دستغیب، که در ابتدای بلوار فرودگاه (شاهچراغی) قرار دارد، امتداد یافته است. این روش، یکی از سریع ترین و مقرون به صرفه ترین راه ها برای رسیدن به فرودگاه است و حس یک سفر شهری بی دغدغه را به همراه دارد.

تاکسی

از تمامی ایستگاه های تاکسی درون شهری، تاکسی های خطی به سمت فرودگاه شهید دستغیب وجود دارند. همچنین، استفاده از تاکسی های اینترنتی نیز گزینه ای محبوب برای مسافران است که هزینه ی آن بر اساس طول مسیر محاسبه می شود.

اتوبوس

برای دسترسی به فرودگاه با اتوبوس، می توان از خط 10 اتوبوسرانی استفاده کرد و در ایستگاه مسجد مکتب جعفری پیاده شد. از این نقطه، با استفاده از تاکسی می توان به راحتی به فرودگاه رسید. این گزینه، یک انتخاب اقتصادی برای مسافرانی است که به دنبال کاهش هزینه های حمل ونقل هستند.

تجربه ورود به فرودگاه و مشاهده این حجم از خدمات و امکانات، برای هر مسافری دلپذیر و اطمینان بخش است و نشان دهنده تعهد این مجموعه به ارائه بهترین هاست.

نتیجه گیری

فرودگاه بین المللی شهید دستغیب شیراز، بیش از یک زیرساخت حمل ونقلی است؛ این فرودگاه، نمادی از پیشرفت، ارتباط و توسعه است که در طول سالیان متمادی، مسیری پرفراز و نشیب و افتخارآمیز را پشت سر گذاشته است. از یک طیاره خانه کوچک در سال 1308 تا تبدیل شدن به یکی از مجهزترین و پرترددترین فرودگاه های بین المللی کشور، این مجموعه همواره نقشی محوری در توسعه اقتصادی و گردشگری استان فارس و جنوب ایران ایفا کرده است.

با هر هواپیمایی که از باندهای آن به پرواز درمی آید یا بر آن فرود می آید، فرودگاه شهید دستغیب، شیراز را به سایر نقاط جهان پیوند می زند و راه را برای تبادلات فرهنگی، تجاری و گردشگری هموار می سازد. برنامه های توسعه ای آتی و چشم انداز روشن افزایش ظرفیت به 10 میلیون مسافر در سال، نوید آینده ای درخشان تر را برای این قطب هوانوردی منطقه ای می دهد. امید است این مجموعه، با ادامه مسیر پیشرفت خود، نقشی پررنگ تر در شکوفایی ایران ایفا کند و تجربه ای دلنشین و به یادماندنی را برای تمامی مسافران و بازدیدکنندگان از شهر شعر و ادب، شیراز، رقم بزند.