تحریم انتخابات هیچ دردی را دوا نمی کند/ مجلس خانه ملت است و باید این خانه را حفظ کرد

ایرامکس/خراسان رضوی تلاش برای ایجاد دموکراسی و دستیابی به آزادی های مدنی و حق انتخاب، قدمتی به درازای عمر بشر دارد، با این حال در ایران می توان اوج تلاش های آزادی طلبانه را از 120 سال پیش با آغاز جنبش مشروطه دانست.

تلاش های مشروطه خواهان در دهه 80 قرن 13 شمسی، باعث شد در مرداد سال 1285 یکی از مهمترین خواسته های ایرانیان که تشکیل مجلس شورای ملی بود، محقق و مسیر اجرای دموکراسی در ایران آغاز شود؛ مسیری که در ادامه و در ادوار مختلف تاریخ معاصر ایران، با موانع و دست اندازهای زیادی مواجه شد، اما مردم این کشور با تمام این موانع جنگیدند و در بهمن 57 با شعاری که یکی از مهمترین ارکان آن «آزادی» بود، نظامی را روی کار آوردند که یکی از دو پایه مهم خود را «جمهوریت» قرار داد.

«انتخابات» یکی از نمادهای آزادی و اجرای مبانی دموکراسی و مردم سالاری در ایران و ثمره دهه های تلاش و جان دادن مردم این سرزمین برای دستیابی به حق تعیین سرنوشت و دخالت در قدرت است. در آستانه برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، با روح الله اسلامی، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد و پژوهشگر تاریخ و اندیشه سیاسی در مورد اهمیت انتخابات و مشارکت مردم در این رویداد ملی به گفت وگو نشستیم. 

اسلامی در گفت وگو با ایرامکس با بیان اینکه در دوران گذشته سیاست تنها به قشر خاصی اختصاص داشت و برای مردم عادی نبود، اظهار کرد: در آن زمان سیاست تنها برای نخبگان بود و نخبه هم به کسانی اطلاق می شد که درجاتی از ثروت و نیروی نظامی داشتند یا دارای خاستگاه های الیگارشی و آریستوکراسی بودند و از طبقات بسیار بالای جامعه به شمار می رفتند. رفته رفته مجالس شورا تشکیل شد که در آن ها تنها نظرات بخشی از اشراف شنیده می شد.

وی ادامه داد: به تدریج با افزایش سطح سواد مردم، شدت گرفتن شهرنشینی و مدرن شدن جوامع، مکانیزم پارلمان ایجاد شد که بر اساس آن طبقات متوسط و پایین هم صاحب رای شدند و حتی بعضا توانستند به مناصب سیاسی برسند. بدین ترتیب نمایندگان مردم عادی نیز توانستند بر تمام ارکان قدرت نظارت کنند و قانون گذاری انجام دهند.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی افزود: به طور کلی یکی از مکانیزم های مردمی شدن سیاست و خروج آن از سیطره طبقات اشرافی، انتخابات است. افرادی که در حوزه های سیاسی، اقتصادی و نظامی جایگاه بالایی دارند، نمی خواهند موقعیت شان متزلزل شود و این مردم هستند که باید از انتخابات به عنوان یک موهبت استفاده و نظرات خود را اعلام کنند. علاوه بر رسانه ها و احزاب، انتخابات مهمترین عرصه ای است که مردم می توانند با حضور در آن بگویند که دقیقا چه خواسته هایی دارند.

«مجلس» تنها خواسته مردم ایران از انقلاب مشروطه بود

این تحلیگر مسایل سیاسی با اشاره به اهمیت مجلس، بیان کرد: اگر بخواهیم بگوییم مردم ایران در 120 سال پیش و در جریان انقلاب مشروطه به دنبال چه بودند، پاسخ در یک کلمه می شود «مجلس». تمام خواسته مردم برای برقراری حکومت قانون و اصول مشروطیت، در تشکیل مجلس خلاصه می شد.

مجلس شورای ملی

اسلامی با بیان اینکه مجلس در 120 سال گذشته دوره های متعددی را طی کرده است، عنوان کرد: اکنون نیز مجلس نیازمند اصلاحاتی است که می تواند پس از برگزاری انتخابات در دستور کار قرار گیرد. در نتیجه نواقص موجود، اکنون نوعی ابهام در مورد مجلس بین مردم وجود دارد و بخش بزرگی از مردم یا نسبت به مشارکت در انتخابات مردد اند یا اساسا در این خصوص بی تفاوت هستند.

اصلاحات لازم در قانون انتخابات

وی با اشاره به تغییرات لازم در قانون انتخابات، عنوان کرد: یکی از این تغییرات، ایجاد تناسب بین جمعیت هر حوزه با تعداد نمایندگانش است. اکنون تعداد زیادی از حوزه ها با جمعیت نهایتا 100 هزار نفر، یک نماینده در مجلس دارند و برخی حوزه ها با جمعیت های میلیونی دو نماینده دارند و این نشان می دهد تناسبی بین جمعیت هر حوزه با تعداد نمایندگانش برقرار نیست.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی ادامه داد: همچنین به نظر می رسد برای دارا بودن مجلس کارامدتر، بهتر است مکانیزمی طراحی شود که در هر استان تعدادی از نمایندگان در حوزه ها و شهرستان ها انتخاب شوند و تعدادی دیگر در سطح کل استان. این باعث می شود نمایندگان نگاه خود را از توجه صرف به حوزه ها فراتر برده و با دیدگاهی کلان تر به حل مشکلات بپردازند.

اسلامی با تاکید بر اینکه مهمترین تغییر لازم در قانون انتخابات، در نظر گرفتن نقش تعیین کننده برای احزاب است، افزود: بدین معنا که علاوه بر اینکه احزاب نامزدها را معرفی می کنند، حتی تایید شدن نامزدها توسط احزاب منجر به تاییدصلاحیت شدنشان توسط نهادهای نظارتی شود و نامزدها از یک پشتوانه قوی حزبی برخوردار باشند.

وی اضافه کرد: همچنین یکی از تغییرات دیگر که لازم به نظر می رسد نیز این است که پس از 4 سال تمام نمایندگان مجلس به یک باره تغییر نکنند. مثلا مانند سازوکاری که در مجالس برخی از دیگر کشورها وجود دارد، هر دو سال نصف یا یک سوم نمایندگان تغییر کنند. اکنون وضعیت به شکلی است که از چند ماه قبل تا چند ماه بعد از انتخابات تمام نمایندگان درگیر انتخابات اند و مجلس در این مدت کارایی کافی را ندارد و هنگامی هم که مجلس جدید تشکیل می شود، تمام طرح ها و اقدامات در دست انجام مجلس قبل نیمه کاره رها می شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه این ها اقداماتی است که به رونق انتخابات در ادوار بعدی کمک می کند، به وضعیت کنونی کشور در آستانه انتخابات اشاره کرد و گفت: به نظر می رسد روستاها، مساجد و تشکل های مردمی سنتی، نقش تعیین کننده ای در انتخابات مجلس خواهند داشت. این ها در غیاب احزاب می توانند نقشی اساسی در انتخابات ایفا کنند.

اسلامی با اشاره به آمار 73 درصدی تاییدصلاحیت شدگان در انتخابات این دوره مجلس شورای اسلامی، عنوان کرد: نامزدهایی با سوابق و سلایق مختلف حضور دارند و هر فردی می تواند نامزدی که با معیارهایش منطبق است را پیدا کند. اما یکی از ضعف ها این است که بسیاری از این ها سابقه اجرایی یا تقنینی خاصی ندارند و برای مردم ناشناس اند. یک بخشی از بار حل این مسیله، بر دوش احزاب است که در هر حوزه، لیست نامزدهای مورد تایید خود را در اختیار مردم قرار دهند و به آن بخش از مردم که هم فکر خودشان هستند، توصیه کنند که به این لیست رای دهند، به خصوص که در شهرهای بزرگ، رای دادن به صورت لیستی امری مرسوم است.

تحریم انتخابات هیچ دردی را دوا نمی کند

وی با بیان اینکه تحریم انتخابات توسط احزاب هیچ نتیجه مثبتی را در پی نخواهد داشت، اظهار کرد: احزاب مدرسه آموزش سیاست محسوب می شوند و باید همواره برای عرصه ای مانند انتخابات، برنامه داشته باشند و با شناسایی نیروهای خود و معرفی آنان به مردم، خود را نشان دهند. البته اکنون با توجه به رکودی که بخش عمده ای از احزاب تا این لحظه داشتند، به نظر نمی رسد در اندک فرصت باقی مانده بتوانند لیست های مشخص و منسجمی را ارایه دهند.  

این تحلیگر مسایل سیاسی با تاکید بر اینکه مردم باید با بررسی تحصیلات و سوابق نامزدها، کسانی را انتخاب کنند که نهایتا یک مجلس قوی تشکیل شود، افزود: یکی از نقاط ضعف مجالس ما، این است که قوانین بیهوده زیاد وضع می کنند. در بسیاری از موارد نیازی به وضع قانون جدید نیست و همان عرف جامعه می تواند راهگشا باشد. بنابراین قانون گذاری صحیح و همچنین نظارت مناسب دو مورد از مولفه های مجلس قوی است.

باید اقشار مختلف در مجلس سخنگو داشته باشند

اسلامی با بیان اینکه همچنین نمایندگان مجلس باید بتوانند سخنگویان مناسبی برای اقشار مختلف باشند، تاکید کرد: مثلا تا کنون در ادوار مختلف مجلس، ما نمایندگانی که به عنوان سخنگویان قشر کارگر یا کشاورز شناخته شوند و مشکلات آنان را بشناسند و حرف آنان را بزنند، نداشته ایم. با اصلاح قانون انتخابات و تقویت رابطه نظام انتخابات با نظام تحزب، سندیکاها و اتحادیه های صنفی خواهند توانست لیستی از نامزدهای مورد تایید خود را به مردم ارایه دهند تا هر شهروندی متناسب با صنفی که به آن تعلق دارد، به لیست مد نظرش رای دهد و نمایندگانی را برای حمایت از صنف خودش به مجلس بفرستد، کما اینکه مجلس اول مشروطه نیز به همین شکل بود و هر صنف و قشری نماینده خود را در مجلس داشت.

وی ادامه داد: اکنون نیز احزابی که قصد ارایه لیست دارند، از تمام اقشار پرجمعیت جامعه نظیر زنان، کارگران، جوانان، بازنشستگان و… یک نامزد قوی را در لیست خود قرار دهند. اکنون به لحاظ صنفی، بخش عمده ای از جامعه نماینده ای در مجلس ندارند که به صورت ویژه پیگیر حل مشکلات آنان باشد. خود مردم از هر صنفی نیز باید نمایندگانی را انتخاب کنند که دغدغه مند حل مشکلات صنف آنان باشند. البته این بدین معنی نیست که مردم یک دهقان یا یک کارگر را به مجلس بفرستند، بلکه کسی را انتخاب کنند که از زاویه دید آنان به مشکلات نگاه کند و در قانون گذاری و نظارت منافع آنان را در نظر بگیرد.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی  با بیان اینکه داشتن چنین سخنگویی خصوصا برای اقشار ضعیف تر بسیار ضروری است، گفت: طبقات بالا مانند پزشکان، وکلا، روحانیون، اساتید دانشگاه و…سهمی در قدرت دارند و نمایندگانشان نیز در هر صورت در مجلس حضور خواهند داشت. اقشار معلم و کارمند نیز چون هم تحصیل کرده اند و هم تشکل های صنفی دارند که پیگیر حل مشکلات شان است، می توانند مشکلات خود را حل کنند و حتی وارد مجلس شوند.

روح الله اسلامی، استاد دانشگاه فردوسی

این تحلیگر مسایل سیاسی اضافه کرد: اما طبقات کارگر، دهقان، زنان سرپرست خانوار و… که عملا بیش از 50 درصد جامعه را تشکیل می دهند، نه تنها خودشان نمی توانند سهمی از قدرت داشته باشند، که حتی سخنگویی نیز در قدرت ندارند. احزاب باید از جانب این ها صحبت کنند و در لیست های خود نامزدهایی را به مردم معرفی کنند که صدای اقشار ضعیف تر در مجلس باشند. البته این بدین معنا نیست که تمام مجلس تبدیل شود به نمایندگان کارگران و کشاورزان، اما باید نمایندگان طبقات پایین نیز در مجلس حضور یابند تا منافع همه مردم در عرصه قدرت به یک تعادلی برسد. در این راستا حتی می توان علاوه بر تقویت احزاب، قانون انتخابات را طوری تغییر داد که همان طور که هر جغرافیا و شهرستانی یک یا چند نماینده در مجلس دارد، هر صنف نیز دارای نمایندگانی در مجلس باشد. 

اسلامی با تاکید مجدد بر اینکه قهر کردن با انتخابات و نشستن و کاری انجام ندادن، راهکار حل مشکلات نیست، اظهار کرد: اکنون با آمار بالای تاییدصلاحیت شدگان، بهانه عدم وجود فرد مناسب در بین نامزدها اصلا قابل قبول نیست. اگر مردم با صندوق رای قهر کنند، مجلسی ضعیف تشکیل خواهد شد که نمایندگان آن قانون گذاری نمی دانند و با این ضعف، بر تمام شیون زندگی مردم تاثیر منفی می گذارند. بنابراین تحریم انتخابات بی معنی است. اگر ما خصوصا در این وضعیتی که هر لحظه ممکن است حتی از جانب همسایگانمان ضربه ببینیم، استقلال و قدرت کشورمان را می خواهیم، نیاز به سیاستمداران قوی و نمایندگان کارکشته داریم که تنها از دل مشارکت بالا حاصل می شود.

فلسفه مجلس حضور نمایندگان مردم در قدرت است

وی ادامه داد: فلسفه مجلس این است که مردم عادی هم در عرصه قدرت نماینده داشته باشند و حتی می توان گفت بسیاری از افرادی که اکنون سهمی از قدرت دارند، بیشتر می خواهند که مشارکت مردم پایین باشد تا موقعیت شان همچنان حفظ شود. باید توجه داشت مجلس خانه ملت است و باید این خانه را حفظ کرد. در این دوره قریب به 15 هزار نفر تایید صلاحیت شده اند و هرچند ممکن است برخی از چهره های شاخص رد شده باشند، اما باز هم تعداد تاییدشدگان در حدی است که قطعا هر فردی با هر سلیقه سیاسی و گرایش اجتماعی می تواند نامزدی مناسب را انتخاب کند.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی  با بیان اینکه اکنون صداوسیما یکی از ابزارهای مهم برای افزایش مشارکت است، عنوان کرد: صداوسیما چه در شبکه های سراسری و در شبکه های استانی، می تواند از احزاب دعوت کند تا در مورد خود و برنامه نامزدهای تحت حمایت شان با مردم صحبت کنند. رقابت بین احزاب می تواند مشارکت مردم را افزایش دهد.

اسلامی اضافه کرد: حتی الآن هم که برنامه های صداوسیما تا حدی رنگ و بوی بی طرفی به خود گرفته و به افرادی با سلایق مختلف تریبون داده می شود، آدم هایی را دعوت می کند که با هم جدال می کنند، انگار انتخابات ریاست جمهوری است. برای انتخابات مجلس باید از احزاب شاخص از هر سه گرایش اصولگرا، اصلاح طلب و اعتدالی دعوت شود تا با حضور در صداوسیما، برنامه های خود را ارایه دهند.

وی همچنین با بیان اینکه پیروزی افراد تکراری در انتخابات مجلس الزاما چیز بدی نیست، گفت: حتی یکی از نشانه های مجالس قوی این است که بخشی از آن ها از قبل سابقه نمایندگی دارند، زیرا افراد بی تجربه حداقل یک سال طول می کشد تا با سازوکار مجلس آشنا شوند. اما با این وجود، احتمالا در مجلس دوازدهم چهره های جدید بیشتر از مجالس قبل حضور داشته باشند.

پایان خبر ایرامکس