سه تیغ ناترازی انرژی بر گلوی اقتصاد/ دلیل تعطیلی ها چیست؟

در ایرامکس بخوانید؛

موضوع ناترازی انرژی اتفاق بدیعی نیست و در زمستان سرد اروپا شاهد دست و پنجه نرم کردن بسیاری از توسعه یافته‌ترین کشور‌های جهان با این مقوله بوده‌ایم، اما نحوه مدیریت آن تاثیر زیادی در عواقب و شدت خسارات خواهد داشت.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری ایرامکس، در حالی که در نرمال‌ترین حالت نیز تقویم کاری در ایران پر تعطیلات محسوب می‌شود؛ چندی می‌شود که تعطیلات دیگری نیز به این خیل اضافه شده و بر فشار اقتصادی حاکم بر کشور افزوده است. در ماه‌های گرم نیمه اول سال جاری تعطیلات اجباری برای مدیریت ناترازی برق اعمال شد؛ در حالی که همزمان خاموشی‌ها نیز ادارات و مشاغل خصوصی را به تعطیلی می‌کشاند. از طرف دیگر تغییر ساعت کار بانک‌ها و برخی ادارات نیز موجب بروز مشکلاتی شده بود.

پس از فروکش گرمای هوا زمانی که کسب و کار‌ها خیال نفسی راحت و ادامه کار را در سر می‌پروراندند، خبر رسید که برای جلوگیری از آلودگی هوا و مازوت سوزی خاموشی‌ها ادامه خواهد یافت و این‌گونه بود که پای خاموشی برق به زمانی غیر از پیک گرما نیز کشیده شد. نکته بدتر ماجرا این بود که بیشتر بار خاموشی‌ها را شهرک‌های صنعتی به دوش می‌کشیدند که صنعتگران این قبل از این نیز با تیغ تورم رکودی و افزایش بهای ارز و دیگر مشکلات اقتصادی زخم خورده بودند. به هر جهت صنعتگران برای تامین انرژی و ادامه فعالیت خود به تهیه ژنراتور‌های دیزلی رو آوردند و همین موضوع سبب شد که گزارش‌هایی از افزایش ۴ برابری قیمت این محصول واصل شود. اما در کمال تعجب پس از مدتی خبر رسید که سوخت کافی به ژنراتور‌ها اختصاص نمی‌یابد!

نیروی کمکی رسید، اما برای طرف مقابل!

در این شرایط اسفناک صنعت رنجور بار دیگر برودت هوا و آلودگی هوا دست در دست یک دیگر بازگشتند تا اگر رمقی برای صنایع خرد و کوچک باقیمانده باشد، آن را نیز تلف کند. در این شرایط موضوعی بیش از پیش باعث رنجش عمومی و توسعه نارضایتی شده است، بدمدیریتی حاکم بر خاموشی‌ها است. موضوع ناترازی انرژی اتفاق بدیعی نیست و در زمستان سرد اروپا شاهد دست و پنجه نرم کردن بسیاری از توسعه یافته‌ترین کشور‌های جهان با این مقوله بوده‌ایم، اما نحوه مدیریت آن تاثیر زیادی در عواقب و شدت خسارات خواهد داشت.

به عنوان مثال در زمستان گذشته کشور‌های اروپایی تلاش کردند تا با روش‌های مختلفی از جمله ذخیره کردن حامل‌های انرژی به صورت سازماندهی شده، افزایش قیمت، تنوع بخشی به منابع تامین سوخت مشکل کمبود انرژی به وجود آمده در اثر جنگ با روسیه را کنترل و مرتفع کنند و با هر شیوه‌ای که ممکن است، فصل سرد سال را سپری کنند؛ اما در همین حین منابع مختلف گزارش می‌دادند که آلمانی‌ها بجای قطع انرژی الکتریکی و گازی صنایع، به قطع انرژی مناطق مسکونی روی آوردند تا برتری اقتصادی خود را از دست ندهند.

رویکرد مقابله‌ای اروپایی‌ها با مقوله کمبود گاز طبیعی به همین جا ختم نشد؛ آن‌ها به سرعت دنبال راه‌هایی برای جایگزین کردن واردات گاز از روسیه پرداختند؛ به طوریکه پس از آغاز تنش‌های مسکو و کی‌یف در فوریه ۲۰۲۲، اتحادیه اروپا هدف غیرالزام‌آوری را به‌منظور پایان دادن به واردات گاز روسیه تا سال ۲۰۲۷ تعیین کرد. دراین رابطه دن یورگنسن، نامزد سمت کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا به‌تازگی پیش در نشست استماع پارلمان اتحادیه اروپا از برنامه خود برای سرعت‌بخشی به پایان وابستگی اتحادیه اروپا به واردات سوخت‌های فسیلی از روسیه خبر داده و گفت: «در ۱۰۰ روز نخست فعالیتم طرحی را ارائه خواهم کرد که چگونه می‌توان تا پیش از سال ۲۰۲۷ میلادی اتکای به گاز روسیه را پایان داد».

در بخش دیگر نیز با توجه به اینکه به صورت میانگین ۲۴ درصد از مصرف انرژی اتحادیه اروپا مربوط به بخش خانگی است و این رقم در فصل سرد سال افزایش می‌یابد، لذا تلاش برای اجرای راهکار‌هایی که منجر به تغییر رفتار مصرفی خانواده‌ها شود، در دستور کار قرار گرفت. در همین راستا در گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه اروپا با اشاره به ضرورت راه‌اندازی کمپین‌های اطلاعاتی موفق تاکیده شده است که با مجموعه دستورالعمل‌های روشن و عملی در چارچوب کمپین‌های اطلاعاتی می‌توان تغییر رفتار مصرفی شهروندان را هدف قرار دارد و تغییر داد. از جمله این کمپین‌های موفق و اثرگذار که با این سبک اجرایی شدند، باید به کمپین مدیریت مصرف برق کشور ژاپن در سال ۲۰۱۱ و پس از ایجاد بحران در نیروگاه اتمی فوکوشیما اشاره کرد که در چارچوب این کمپین دولت ژاپن در کنار شرکت‌های تولید کننده انرژی اقدام به تهیه لیستی از نکات و راهکار‌های مهم صرفه جویی در مصرف انرژی کردند و آن را در گام‌های عملی ساده منتشر کردند و نتیجه اینکه بدون افزایش تعرفه، میزان مصرف انرژی ژاپن تا ۱۵ درصد کاهش یافت.

نه عمل، نه فرهنگ سازی؛ قطع و تعطیل می‌کنیم درست میشه!

به نظر می‌رسد در ایران برخورد با مقوله ناترازی‌ها این گونه نیست و هر روز با رویکرد از این ستون به آن ستون فرجی است می‌گذرد؛ آن هم با ناترازی‌هایی که خسارتی عظیم و دقیق بر لایه‌های مولد اقتصادی بر جای می‌گذارند و حتی از یک جنگ تمام عیار زیان بار‌تر هستند و شاهد این مدعا نیز گسترش ناترازی‌ها و تکرار هر ساله آن‌ها است. حتی زمانی که عدم اجرای قانون و ترک فعل مسئولان در خصوص رعایت قانون هوای پاک همزمان با گسترش ناترازی انرژی، آن هم در شرایطی که آلودگی حاصل از مازوت سوزی ریه‌های مردم را می‌فشارد از سخنگوی قوه قضاییه پیگیری شد وی گفت: «نامی از مسئولان اسبق محکوم در این زمینه برده نشده و این اطلاع‌رسانی بدون ذکر اسامی محکومین صورت پذیرفته است».

جدی‌ترین برخورد دولت با ناترازی‌ها و آلودگی تعطیل کردن و اعمال خاموشی برنامه ریزی شده است، اما همین شیوه نیز به درستی انجام نمی‌شود. از طرفی برای شهرک صنعتی دستور اعمال خاموشی چند روزه صادر می‌شود، اما برخی واحد‌های بزرگ صنعتی فعال می‌مانند، و روشنایی نمای ساختمان‌های عظیم الجثه روشن است. برای آلودگی هوا نیز تعطیلات اعمال می‌شود و به ناگاه تمام کلان شهری مانند تهران به تعطیلی کشیده می‌شود، اما همزمان نمایشگاه‌ای پر مخاطب همچنان دایر است و فروشگاه‌های بزرگ عرضه کلا مشغول فعالیت‌های عادی خود هستند و حتی تا پاسی از شب نیز به کار فروش کالا‌های خود ادامه می‌دهند؛ در حالی که در گوشه‌ای دیگر از شهر کسبه برق ندارند و واحد‌های صنفی آن‌ها با وجود تمامی هزینه‌ها عملا تعطیل است.

این تبعیض خواسته یا نا خواسته در برخورد و مدیریت فشل نه تنها موجب افزایش نارضایتی عمومی در بعد اجتماعی ناترازی‌ها و آلودگی هوا شده است بلکه موجب آسیب شدید به بنگاه‌های صنفی کوچک و خرد شده است. آسیبی که به توزیع نا عادلانه ثروت و همچنین گسترش فقر و بیکاری خواهد انجامید.

اهمال کاری دولت نه، اهمال کاری دولت هاست!

در همین رابطه محمدصادق مهرجو کارشناس انرژی در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی ایرامکس گفت: بهتر است بگوییم که نه فقط دولت چهاردهم بلکه دولت‌ها در این زمینه غفلت کردند. موضوع ناترازی یک پدیده کوتاه مدت نیست؛ بلکه مدت‌ها از برنامه ریزی دقیق برای این حوزه غافل مانده‌ایم و همچنان نیز به همین روند ادامه می‌دهیم. به عنوان مثال زمانی که در اوج ناترازی‌های گازی هستیم، در بودجه سال آینده ۴ همت برای توسعه گاز رسانی به شهر‌ها و روستا‌ها تصویب شده است. در این شرایط اگر دولت به قانونی که برایش تعیین شده عمل نکند مرتکب ترک فعل شده و اگر عمل نماید مرتکب اشتباه؛ به همین جهت گفته می‌شود تاکید می‌شود که در حوزه مدیریت انرژی باید به یک جمع بندی برسیم.

وی ادامه داد: در خصوص موضوع گازوئیل نیست باید گفت که در دولت قبل مرتکب اشتباه شده‌اند و در تابستان بجای مازوت سوزی گاز سوزانده‌اند. بدیهی است که زمانی اشتباه کنیم مجبور به پرداخت هزینه آن خواهیم شد؛ در سال ۱۴۰۲ که دولت فعلی سر کار نبوده است نیز همین ناترازی موجب شد چنین میلیون دلار گازوئیل وارد کشور شود. به گواه نامه دبیر شورای هماهنگی اقتصادی سران سه قوه در سال ۱۴۰۲ بیش از ۸۵۰ میلیون دلار گازوئیل و ۱ میلیارد و ۴۵۰ میلیون دلار وارد بنزین وارد کشور شده است؛ دراین شرایط بدیهی است که هر صبحتی به جز افزایش بهره وری و توسعه نیروگاه‌های انرژی تجدید پذیر بیهوده است.