همیشه سیاست صبر و انتظار جوابگو نیست/ باید زمین بازی را تغییر دهیم

به گزارش ایرامکس مهدی آهویی استاد دانشگاه در گفتگویی اظهار داشت: یکی از تعاریف سیاست Art of the possible است. یعنی هنر امکان پذیر. تا شما بتوانید آن چیزی که امکان پذیر است را ایجاد کنید. وگرنه این که مرغ یک پا دارد و این را تکرار کنیم به نحوی بیانیه خواندن است. این اصلا سیاست ورزی نیست. باید توان بازی دادن و بازی سازی و بازی کردن را ایجاد کنیم.

می خواهم دو مثال از تاریخ معاصر بزنم. یک اتفاق مقطع پایان جنگ جهانی دوم است که اشغال ایران رخ می دهد که بلای خیلی عظیم به سر مردم است و همینطور خروج رضاشاه از کشور رخ می دهد. علاوه بر کتاب های متعددی که وجود دارد کتابی تحت عنوان «طلوع در آبادان» است که آن را آقای ریچارد استوارت نوشته است – البته باعنوان دیگری به فارسی ترجمه شده است – و روزهای آخر رضاشاه را توصیف می کند که چه رخ داده است. یک فصل به نام ( در جستجوی راه حل سحر آمیز) دارد که می گوید رضاشاه به هوای این که معجزه ای شود و شاید آلمان دست برتر را در جبهه پیدا کند به نوعی سیاست صبر و انتظار روی آورد و فرصت ها را از دست داد. نتیجه این شد که ایران اشغال شد. تعارف ندارد. اگر فرصت یک سری اتفاقات را از دست دهید اتفاق خواهد افتاد. از این وحشت داریم که شاید امروز هم ما منتظر یک راه حل سحر آمیز نشسته ایم و با صبر و انتظار فکر می کنیم شبیه دولت اول ترامپ می توانیم این سه چهار سال را رد کنیم. ولی کسی نمی داند چگونه و این خطرناک است.

۵ سال بعد از این که رضاشاه از کشور خارج می شود قوام را داریم که برای نجات آذربایجان با استالین مذاکره می کند. در شرایطی که یک کشور اشغال شده ایم و هیچ توانی در دنیا نداریم. یک کشور دست چندم هم از نظر نظامی و اقتصادی نیستیم. هیچ کارتی در مقابل استالین نداریم که روی میز بگذاریم. ولی قوام با مهارت دیپلماتیک بالاخره می تواند با وعده سر خرمن نفت شمال – که اصلا وجود ندارد و هیچ وقت هم انجام نشد و همین الان هم نفت شمال را استخراج نمی کنیم-  استالین را فریب دهد. کاری به سایر عوامل نداریم. ولی در این یک مورد توانستیم با یک ابتکار عمل ایران را نجات دهیم.

 فکر می کنم برای آن هایی که به نحوی غیرتشان بیرون می زند که هروقت بخواهیم درمورد منابع طبیعی و نفت صحبت کنیم احساس می کنند نباید به کسی بدهیم و مانند این است که کشور را داریم می فروشیم. قوام نفت شمال را به عنوان یک امتیاز که موهوم هم بود روی میز گذاشت و توانست استالین را با ان عظمت فریب دهد و ایران را توانستیم نجات دهیم. الان هم فکر می کنم با این که از ابزار اقتصادی استفاده کنیم و حداقل زمین بازی را تغییر دهیم {موضوع مهمی است}. حداقل باید زمین بازی را تغییر دهیم. الان همه زمین بازی محدود به بحث هسته ای شده است که مذاکره می شود یا نمی شود. الان می توانیم با ابتکار از امتیازات دیگری استفاده کنیم. مثلا معادن لیتیومی داریم که شنیده ام در دنیا رتبه اول را دارد. کسی که از این ماده استفاده می کند یکی امریکا و دیگری چین است. آن هایی هستند که تولید کننده های دیوایس ها و چیپ ست ها هستند. حداقل می شود این را مطرح کرد که سر بحث لیتیوم حاضریم مذاکره با آمریکا کنیم. اصلا بحث هسته ای را در حاشیه ببریم. چون مادامی که بحث هسته ای روی میز باشد فکر می کنم شرایط به ضرر ما باشد. چیزی شبیه به کاری که قوام بر سر یکی از معادن طبیعی وعده دارد که اصلا شاید وجود خارجی نداشت و توانست ایران را از آن مرحله عبور دهد.

  همینطور در قضیه مصدق و جریان ملی شدن صنعت نفت هم دیدید لجاجتی که مصدق انجام داد شاید آنقدرها هم ضروری نبود. بعد از کودتا می بینیم اتفاقی که می افتد کنسرسیومی است که نفت ایران فروش می رود و همچنان هم ملی است و تا امروز ادامه دارد. وضعیت به قبل از ملی شدن برنگشت. این است که زمانی با توجه به منابع طبیعی که داریم کارت های متعددی را باید ایجاد کنیم و روی میز بگذاریم. فکر می کنم از فقدان ابتکار رنج می بریم و به نحوی به سیاست صبر و انتظار روی آورده ایم که همینطور بگذرد. ولی فکر می کنم اصل مسئله این است که به نظرم می توانیم با ابتکار زمین بازی را از هسته ای به جاهای دیگری عوض کنیم که ترامپ را غافلگیر کند و حداقل برای ما زمان بخرد.

مشروح این گفتگو را اینجا بخوانید:

311314