چشم انداز جنگ اوکراین در سال 2024/ دو رویکردی که پوتین در پیش می گیرد

رسول سلیمی: سال 2023 برای روسیه با چالش های بزرگی همراه بود اما در نهایت سیاست منطقه ای و بین المللی برای ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه در پایان سال مساعد به نظر می رسید. سال 2023 پرتلاطم ترین و پراضطراب ترین زمان در ده سال گذشته برای روسیه چه در داخل و چه در خارج بود. شورش نظامی گروه «واگنر» با حمایت ژنرال های برجسته که با منطقه وسیعی از پذیرش مردمی در اواسط سال همراه بود و آن را وارد تونلی از هرج و مرج داخلی شد. اما کرملین در یک نبرد سرنوشت ساز داخلی پیروز شد و موفق شد مخالفان خود را با یک ضربه مهلک از بین ببرد.

شرایط معیشتی لرزش های بزرگی را تجربه کرد. در ابتدای سال به نظر می رسید که اقتصاد روسیه زیر بار 11 بسته تحریمی همه جانبه دچار متزلزل شده است. بااین حال، با آمدن پاییز، شاخص ها از رکود به سمت بهبود در تعدادی از بخش ها حرکت کرد. به نظر می رسید که روسیه شروع به کنارآمدن با انزوای اقتصادی از غرب کرده و شرایط را برای رویارویی با پیامدهای سخت تحریم، بهبود بخشیده و به سمت رکورد حرکت کرده است.

اگرچه سال گذشته در جبهه های نبرد در کشور همسایه نیز روسیه به پیروزی های نظامی رسید. کرملین نیز به نوبه خود اولویت هایش را تغییر داد و پس از موفقیت در باخموت، دیگر توجهی به پیشرفت گسترده در سایر جبهه ها نکرد. بااین حال، مسکو مواضع استان هایی که پس از استقلال از اوکراین ایجاد کرده بود را تقویت کرد و همه تلاش ها برای پیشروی در چارچوب ضد حمله اوکراین – غرب را ناکام گذاشت. ازاین رو در سیاست بین الملل؛ با تشدید شکاف در اردوگاه غرب در مورد موضوع کمک نظامی به کی یف و امکان پذیری فشار اقتصادی بر مسکو، بادها مطابق میل پوتین وزیدند. جنگ غزه نیز در پاییز دستاوردهای جدیدی را برای پوتین به همراه داشت. نفوذ ضعیف اتحادهای منطقه ای تحت حمایت کرملین مانند بریکس، شانگهای و کشورهای مشترک المنافع بر رویدادهای جهانی مانع از توسعه سیاست های مبتنی بر انباشت منافع برای مسکو و متحدانش نشد. ازاین رو به گفته کرملین و جریان گسترده ای در داخل روسیه، به نظر می رسد که مسکو در حال آماده شدن برای رسیدن به نتایج موثر از جنگ اوکراین با فرارسیدن سال جدید است.

استراتژی حفظ مواضع نظامی در اوکراین

یکی از برجسته ترین جهت گیری های سیاست های پوتین در سال 2024، حفظ رکود نقشه های درگیری نظامی در اوکراین است. کارشناسان برجسته انتظار ندارند کرملین دست کم در نیمه اول سال یک حمله گسترده انجام دهد. در این زمینه؛ چندین رویکرد پوتین را می توان در مورد نبرد او در اوکراین مشاهده کرد.

رویکرد اول: نیروهای روسی موفق شدند نبرد را در تمام خط مقدم متوقف کنند و از پیشرفت های بزرگ جلوگیری کنند. ازاین رو در آینده موفقیت اوکراین با پیشروی چندصدمتری یا عقب نشینی به میزان مشابه سنجیده می شود. کارشناسان نظامی می گویند که مسکو ممکن است بدون انجام یک حمله بزرگ که کرملین به آن نیازی ندارد، محاصره آودیوکا (دونتسک) را برای ارتقای «محبوبیت» پوتین در روسیه در مرحله بعدی قرار دهد. اگرچه خطرات آن نیز بسیار زیاد است و اگر خسارات زیادی به سربازان روسی وارد کند ممکن است تاثیر منفی داشته باشد و از محبوبیت پوتین بکاهد.

رویکرد دوم: این است که مسکو اکنون در یک موقعیت برنده نسبی در «جنگ فرسایشی» قرار دارد، بنابراین رویکردهای آن بر تلاش برای گسترش شکاف در صفوف جبهه غرب متمرکز است و برای درماندگی بیشتر اروپا آماده می شود. مسکو انتظار دارد که سایر کشورهای اروپایی نیز از اسلواکی، مجارستان و هلند الگوبرداری کنند و لحن تنش آفرین خود را کاهش دهند تا کانال های گفت وگو با آنها باز شود.

در همین زمینه، داده های مسکو از اتمام تسلیحات و مهمات از انبارهای غرب حکایت دارد که به این معنی است که هزینه تدارکات اوکراین در مرحله بعدی بیشتر خواهد بود. این امر در تمایل برخی کشورهای غربی برای حمایت از ایجاد صنایع دفاعی مشترک با کی یف به عنوان جایگزینی برای تجهیزات نظامی تسلیحات و فناوری های ساخت کشورهای ناتو منعکس می شود تا در موقعیت احتمالی که امریکا دست از حمایت اروپا بردارد، آنها بتوانند مستقلاً از اوکراین حمایت کنند.

تقویت جبهه چین-ایران-روسیه

اگرچه اتحادهای منطقه ای روسیه در سال گذشته در نشان دادن یک انسجامی مستحکم در برابر غرب موفق نبود، اما مسکو در دستیابی به چندین پیشرفت برای دورزدن تحریم ها به موفقیت رسید. از جمله گسترش خطوط تجارت جایگزین در مواجهه با محاصره غرب و افزایش نرخ مبادله به ارزهای ملی در چارچوب «شانگهای» و «بریکس» و به صورت دوجانبه نیز با متحدان «استراتژیک» مانند چین، حدود نیمی از حجم تجارت خارجی خود را اختصاص داد. این فرایند در سال جدید به شدت ادامه خواهد داشت و مسکو به دنبال تقویت مسیرهای جایگزین عرضه به ویژه «کریدور شمال – جنوب» با همکاری چین، ایران و کشورهای قفقاز جنوبی و بهبود شرایط تجارت با متحدانش خواهد بود.

ایران، متحد استراتژیک روسیه

از جمله جهت گیری های اصلی سیاست روسیه در سال جدید، ادامه تقویت روابط با ایران به عنوان برجسته ترین شریک منطقه ای روسیه است. تحکیم همکاری های دفاعی تهران – مسکو، پایه های توسعه این تحرک مشترک را پی ریزی کرد. این همان چیزی است که از طریق توافق نامه های مربوط به صنایع مشترک که در زمینه های عمرانی درحال توسعه هستند (تولید خودرو، مونتاژ هواپیما و ماشین آلات و…) شروع به ظهور کرده است. ارتش روسیه که در درجه اول به توسعه همکاری در زمینه تولید پهپاد و ادامه کار در توسعه بخش موشک های دفاعی می پردازد، تلاش کرده تا تمایل ایران را برای همکاری بیشتر با انعقاد قرارداد آخرین نسل از جنگنده های سوخو جلب کند.

ناظران سیاسی معتقدند روسیه و ایران در نیمه اول سال 2024 در آستانه امضای یک توافقنامه مشارکت استراتژیک جدید و جامع هستند. این توافقنامه که قرار است روابط را به سطح کیفی جدیدی منتقل کند، دو سال است که روی آن کار شده و پس از رسیدن به شکل نهایی در انتظار امضای رسمی است که شامل همه زمینه های همکاری آینده است. در سطح منطقه ای نیز دو کشور قصد خود را برای افزایش همگرایی دیدگاه ها در مورد پرونده های موجود، به ویژه در مورد پرونده هسته ای ایران و درگیری های جاری در سوریه دنبال می کنند. چه آنکه کارشناسان پیش بینی می کنند که مسکو به تقویت همکاری خود با ایران در سوریه ادامه دهد و این بدان معناست که سوریه بار دیگر به عرصه درگیری فعال و «کنترل شده» بین بازیگران خارجی تبدیل خواهد شد.

311213