کاسبی با جنون «زیباجویی»!

آفتاب نیوز :

تقریبا 60 سال از آغاز جراحی های پلاستیک در ایران می گذرد؛ اعمالی که در ابتدا برای رفع مشکلات سلامتی بود، اما این روزها در بیشتر موارد جنبه زیبایی پیدا کرده است. جراحی زیبایی بینی، آمبولیکوپلاستی یا عمل زیبایی ناف، لیپوساکشن یا انواع جراحی های لاغری، کاشت عضله دوسر بازو در مردان، کاشت مو، جراحی زیبایی پلک و اسامی دیگری از این نوع اعمال که روز به روز هم به تعداد آنها و هم متقاضیان انجام شان اضافه می شود. هرچند که به نظر می رسد هنوز هم جراحی زیبایی بینی متقاضیان بیشتری داشته باشد؛ متقاضیانی که دیگر طیف وسیعی از آنها را زنان تشکیل نمی دهند و روزبه روز هم سن شان کمتر می شود.

از نوجوانی تا کهنسالی در جست وجوی زیبایی
در واقع علتی که به کاهش سن تقاضا دامن زده است، تغییر برخی از مبانی های علمی در این زمینه است؛ موضوعی که دکتر ابراهیم رزم پا_ عضو هییت مدیره انجمن علمی راینولوژی ایران _ درباره آن می گوید: «در گذشته سن مورد تایید برای انجام عمل جراحی 18 سالگی بود؛ اما امروزه به لحاظ علمی این سن کاهش یافته و دختران از 14 سالگی و پسران پس از 16 سالگی شرایط عمل را به شرط رضایت کتبی والدین، دارند.» هرچند که او تاکید دارد سن، تنها یک فاکتور است و باید تکامل شخصیت و عوامل روحی و روانی را هم مدنظر قرار داد که البته به نظر می رسد توجه خانواده ها و برخی پزشکان به این نکته، کمتر از شرط سنی است.

از طرفی رزم پا تاکید می کند: «در گذشته بیشتر مراجعین، خانم ها بودند، اما در دهه های اخیر تعداد متقاضیان آقا نیز افزایش یافته است و حتی افرادی که در رده کهنسالان قرار می گیرند نیز به این اعمال گرایش پیدا کردند.» روندی که از یک سو حکایت از کنار رفتن کلیشه های جنسیتی در اعمال جراحی زیبایی دارد و از سوی دیگر رواج آن در کهن سالان می تواند به خوبی نشان دهنده القایی بودن این نوع اعمال جراحی باشد. بر اساس تعاریف موجود، شروع سالمندی در ایران از 60 سالگی در نظر گرفته می شود بنابراین؛ شاید افزایش تقاضا برای اعمال جراحی زیبایی در این گروه به دلیل افزایش سن و ایجاد چین و چروک یکی از دیدگاه ها باشد، اما این پرسش هم مطرح می شود که آیا تغییر نگاه به مقوله زیبایی، سبب شده تا افرادی که حداقل تا 60 سالگی به فکر این اعمال نبودند، حالا در این سن متقاضی انجام آن باشند؟

بُکُش و خوشگلم کن!
البته تنها عمل جراحی زیبایی بینی نیست که متقاضیان زیادی دارد؛ چنانچه محمد رییس زاده _ رییس کل سازمان نظام پزشکی _ با تاکید بر اینکه تقاضا برای اقدامات زیبایی در کشور ما بیمارگونه است، می گوید: «تقاضا برای این خدمات در ایران نسبت به میانگین دنیا عدد بالاتری دارد؛ حوزه زیبایی عملا یَله و رها است و مردم با طیب خاطر هزینه های آن را پرداخت می کنند. مردم باید بدانند خدمات زیبایی می تواند به قیمت جان آن ها تمام شود و یا سلامتی آن ها را تا مادام العمر تحت تاثیر قرار دهد.» 

این هشداری است که البته تنها متوجه مردم نیست و باید سیاست گذاران فرهنگی و آموزشی کشور را هم گوش به زنگ شرایطی کند که دیگر دور از ذهن نیست آن را خطری قریب الوقوع بخوانیم؛ خطری که گویی در حال تبدیل شدن به نوعی از سبک زندگی است، تا جایی که برخی نوجوانان در سنینی که باید به فکر انتخاب رشته مقطع دبیرستان باشند، در جست وجوی پزشکی برای جراحی زیبایی بینی هستند. از طرفی این افزایش تقاضای بیمارگونه خدمات زیبایی سبب تمایل بیشتر پزشکان به تحصیل و کار در رشته های زیبایی شده و این امر سبب می شود رشته های حیاتی تر پزشکی بدون متقاضی بمانند.

پزشکی زییایی؛ کسب وکاری پولساز
در این زمینه سیمین کاظمی _ پزشک و جامعه شناس _ در گفت وگو با ایرامکس، با اشاره به اینکه به لحاظ علمی رشد بینی در دختران در 14 سالگی و در پسران در 16 سالگی متوقف می شود و عمل جراحی رینوپلاستی (جراحی زیبایی بینی) در این سنین قابل انجام است، گفت: البته این سن ممکن است برای همه افراد دقیق نباشد و رشد استخوان بینی در برخی دختران و پسران دیرتر به اتمام برسد. برای همین است که جراحان اغلب تا 18 سالگی صبر می کنند تا شخص نوجوان بعدا دچار عارضه نشود.

او ادامه می دهد: البته اینکه در پزشکی یک کار قابل انجام باشد، به این معنی نیست که بتوان بدون هیچ مانعی و بدون در نظر گرفتن سایر جوانب آن را انجام داد. در ایران چون پزشکی زیبایی به یک تجارت و کسب و کار پر رونق و پولساز تبدیل شده و نظارتی بر آن وجود ندارد، جراحان زیبایی صرفا به ممنوعیت های پزشکی توجه می کنند و مثلا برایشان اهمیت ندارد که آیا فرد نوجوان که خانواده ناآگاهی هم دارد به بلوغ عاطفی رسیده یا خیر؟ مشکل روانی دارد یا خیر؟. درواقع بدون توجه به این مسایل و با رضایت والدین ممکن است نوجوان 14 ساله را هم عمل کنند. 

پیوستن به موج جنون زیبایی برای کسب مقبولیت
کاظمی در عین حال معتقد است که جامعه ما را جنون زیبایی فرا گرفته است و می گوید: افراد برای پذیرش اجتماعی، کسب منزلت، دریافت احترام و تحسین، لازم است زیبا باشند. افراد از روی چهره، ظاهر و لباس قضاوت می شوند، شعور، اخلاق و سواد اهمیت خود را از دست داده و در عوض زیبایی ظاهری جای همه این موارد را گرفته است. فشار اجتماعی سنگینی برای زیبا شدن و کسب مقبولیت روی افراد وجود دارد بنابراین؛ بسیاری احساس وظیفه می کنند خود را با استانداردهای زیبایی به وجود آمده منطبق کنند.

او همچنین فردگرایی، مصرف گرایی و مادی گرایی از عوامل دیگر این جنون زیبایی معرفی می کند و ادامه می دهد: در این راستا تبلیغات زیبایی، مرجعیت ستاره های سینما، حضور افراد در شبکه های اجتماعی و گزاره های جعلی روانشناسی از عواملی هستند که افراد را ترغیب می کنند به این موج جنون زیبایی بپیوندند که بخشی از این ها نوجوانانی هستند که تازه می خواهند زندگی اجتماعی مستقلانه خود را آغاز کنند.

متقاضیانی که تنها به عنوان مشتری به چشم می آیند
این جامعه شناس تاکید می کند: تا جایی که به پزشکی مربوط می شود باید بگویم که پولسازترین رشته های پزشکی، رشته هایی هستند که با زیبایی مرتبط اند، برای همین می بینیم که اکثر پزشکان به سمت این حوزه رفته اند و سایر رشته های ضروری پزشکی که درآمدشان کم است ظرفیت های پذیرش شان خالی می ماند. در واقع از این گرایش پزشکان به زیبایی غفلت شده است و نظارتی هم بر آن وجود ندارد.

او با تاکید بر اینکه تبلیغات گسترده پزشکان و سوق پیدا کردن امکانات نظام سلامت به سمت زیبایی، تقاضای خدمات زیبایی را افزایش داده و حتی تسهیل می کند، تصریح کرد: برای انجام اعمال زیبایی لازم است به دلایل فرد برای تقاضای عمل توجه شود. پزشکان عموما به این دلایل توجهی ندارند و متقاضی یا مراجع را به عنوان مشتریانی می بینند که نباید از دستش داد. 

تحول نظام ارزش جامعه و تمرکز بر «خود»
این جامعه شناس با اشاره به اینکه طی سال های اخیر، نظام ارزشی جامعه متحول شده است، ادامه داد: انسانی که در شرایط سیاسی و اقتصادی امروز برساخته شده، متفاوت از انسان 30 سال پیش است؛ در نگرش و جهان بینی ، انتظارات، اهداف و توانایی هایش متفاوت شده است. انسان امروز، کاری به تغییر جهان، جامعه و زشتی های آن ندارد و روی خودش متمرکز است که بخشی از این خود، قیافه و ظاهر است.

علت گرایش مردان به اعمال جراحی زیبایی
او در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه میزان جراحی ها و مداخلات زیبایی در مردان و زنان قابل مقایسه نیست، اظهار کرد: اکثر مداخلات زیبایی در مورد زنان انجام می شود؛ البته گرایش مردان به اعمال زیبایی هم در راستای همان فشار اجتماعی و کسب مقبولیت اجتماعی است که مردان هم تا حدودی با آن مواجه هستند و ممکن است به آن پاسخ دهند.

کاضمی تاکید کرد: در واقع مردان و زنان ممکن است برای اینکه امتیازاتی در جامعه کسب کنند، (مثل موقعیت بهتر ازدواج و اشتغال و…) به زیبا شدن احساس نیاز پیدا کنند، ولی چون مردان از امتیازات بیشتری برخوردارند، احساس نیاز به زیبایی در آن ها کمتر است و کمتر از زنان، متقاضی اعمال زیبایی هستند. اعمال و اقدامات زیبایی در مجموع مبتنی بر جنسیت و در راستای منطبق کردن افراد با مردانگی و زنانگی استاندارد هستند؛ یعنی مرد کَن گونه و زنِ باربی گونه. (اشاره به شخصیت های فیلم هایی با همین نام)

نکوهش پیری برای فرار از تبعیض
او در عین حال مقابله با تغییرات پیری را نیز یکی از مولفه های مهم زیبایی امروز می داند و می گوید: در جنون زیبایی که امروزه با آن مواجه هستیم، پیری نکوهش می شود و یکی از عیوب افراد به حساب می آید و بر همین احساس افراد سالمند ممکن است مورد تبعیض قرار گیرند. بنابراین برخی از افراد سالمند ممکن است برای کاهش اثرات ناخوشایند سالمندی و پرهیز از ورود به سالمندی و نازیبایی به فکر اقدامات زیبایی بیفتند و با موج غالب زیبایی خواهی همراه شوند.

کاظمی در پایان در پاسخ به این سوال که برای شکستن باورهای غلط درباره زیبایی چه اقدامی می توان انجام داد؟، گفت: واقعیت این است که در عصر سرمایه داری که با تعقیب سود، مصرف گرایی و تبلیغات پیوند خورده، نمی توان انتظار داشت که پزشکی زیبایی به رسالت اصلی خود که سلامت جامعه است برگردد یا اینکه افراد مصرف را کنار بگذارند و به دنبال تعالی و خودشکوفایی باشند، یا اینکه جامعه آنقدر منصفانه و عاقلانه ساخته شده باشد که بین افراد بر اساس ظاهر، سن و جنس تبعیض قایل نشود. اگر قرار باشد این فرهنگ فعلی تغییر کند، باید زمینه های عینی و مادی آن فراهم شود که چشم انداز آن روشن به نظر نمی رسد.