کمترین قسط مهریه چقدر است

تعیین کمترین قسط مهریه با چالش های بسیاری همراه است؛ چراکه هیچ مبلغ ثابت و مشخصی در قوانین برای آن وجود ندارد و دادگاه ها با بررسی دقیق وضعیت مالی و شرایط زندگی زوج، مبلغ پیش قسط و اقساط ماهانه یا سالانه را تعیین می کنند. این تصمیم گیری با هدف ایجاد تعادل بین حق زوجه و توانایی زوج در پرداخت صورت می گیرد.

موضوع مهریه و نحوه پرداخت آن، همواره یکی از پیچیده ترین و پرچالش ترین مسائل در دعاوی خانوادگی بوده است. اغلب زوجین، به ویژه مردان، در مواجهه با مطالبه مهریه با این پرسش اساسی روبرو می شوند که «کمترین قسط مهریه چقدر است؟» این نگرانی طبیعی است؛ زیرا شرایط اقتصادی و توانایی پرداخت یکجای مهریه برای بسیاری از مردان امکان پذیر نیست. در چنین شرایطی، سیستم قضایی کشور با در نظر گرفتن اصول عدالت و حمایت از حقوق طرفین، راهکار تقسیط مهریه را پیش بینی کرده است. این راهکار به زوج این فرصت را می دهد تا با اثبات عدم توانایی مالی خود (اعسار)، مهریه را به صورت اقساط و در بازه های زمانی مشخص پرداخت کند. اما واقعیت این است که هیچ فرمول جادویی یا عدد ثابتی برای کمترین قسط مهریه وجود ندارد و هر پرونده، داستانی منحصر به فرد دارد که بر اساس جزئیات آن، تصمیم گیری می شود.

مسیر پرداخت مهریه، به ویژه زمانی که پای تقسیط به میان می آید، می تواند پر از فراز و نشیب و ابهامات قانونی باشد. از همان لحظه که دادخواست اعسار تقدیم دادگاه می شود، زوج وارد مرحله ای می شود که در آن، توانایی مالی اش به دقت مورد بررسی قرار می گیرد. این بررسی تنها شامل درآمد فعلی نیست، بلکه هزینه های ضروری زندگی، تعداد افراد تحت تکفل، بدهی ها و حتی توانایی بالقوه کسب درآمد نیز در آن دخیل است. دادگاه با در نظر گرفتن همه این جوانب، تلاش می کند تا راهی منصفانه برای پرداخت مهریه پیدا کند. در این مسیر، گاه پیش قسط های اولیه تعیین می شود و گاه اقساط به گونه ای تنظیم می گردد که فشار غیرقابل تحملی بر زندگی زوج وارد نشود. این مقاله به دنبال این است تا با روایتی دقیق و مستند، پیچیدگی های این فرایند را روشن کند و به شما کمک کند تا درک بهتری از عوامل مؤثر بر تعیین اقساط مهریه، به ویژه تلاش برای یافتن «کمترین قسط ممکن»، به دست آورید.

درک مبانی حقوقی تقسیط مهریه

آشنایی با مفاهیم پایه ای مهریه و تقسیط آن، سنگ بنای درک صحیح از رویه قضایی در این زمینه است. مهریه، از بدو عقد نکاح، حق مالی زوجه محسوب می شود و پرداخت آن بر ذمه زوج قرار می گیرد. اما در شرایطی که زوج از توانایی مالی لازم برای پرداخت یکجای آن محروم باشد، قانون راهکاری برای او پیش بینی کرده است تا بتواند این تعهد مالی را در طول زمان و به صورت اقساطی به سرانجام برساند.

مهریه و مفهوم تقسیط آن

مهریه، مالی است که در زمان عقد نکاح، زوج متعهد به پرداخت آن به زوجه می شود. این مال می تواند به صورت وجه نقد، سکه، طلا، اموال منقول یا غیرمنقول باشد. مهریه به دو دسته اصلی عندالمطالبه و عندالاستطاعه تقسیم می شود.

• مهریه عندالمطالبه: در این نوع مهریه، به محض وقوع عقد، زن مالک مهریه می شود و هر زمان که اراده کند، می تواند آن را از مرد مطالبه کند. در صورت مطالبه، مرد مکلف به پرداخت فوری آن است، مگر اینکه با اثبات اعسار، درخواست تقسیط دهد.

• مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، پرداخت مهریه منوط به توانایی مالی مرد است. زوجه تنها در صورتی می تواند مهریه را مطالبه کند که ثابت شود زوج استطاعت مالی برای پرداخت آن را دارد.

مفهوم تقسیط مهریه یا قسطی کردن مهریه، زمانی مطرح می شود که زوج توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد. در این شرایط، زوج با ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه به دادگاه، از قاضی درخواست می کند تا مهریه را متناسب با شرایط مالی و زندگی وی، قسط بندی کند. دادگاه با بررسی دقیق و احراز اعسار زوج، حکم به تقسیط مهریه می دهد و مبلغی به عنوان پیش قسط و اقساط مشخص را تعیین می کند.

آیا قانونی برای «حداقل قسط مهریه» وجود دارد؟

یکی از سؤالات پرتکرار زوجین درگیر پرونده های مهریه این است که آیا قانونی برای تعیین «کمترین قسط مهریه» وجود دارد؟ پاسخ صریح این است که خیر، قانون گذار هیچ مبلغ ثابت یا حداقل مشخصی را به عنوان کمترین قسط مهریه تعیین نکرده است. تصمیم گیری در این خصوص کاملاً به صلاحدید قاضی رسیدگی کننده به پرونده و بر اساس عوامل متعدد بستگی دارد. این اصل، ریشه در مفهوم «قدرت استیفاء» دارد؛ به این معنا که قاضی باید با توجه به توانایی واقعی زوج در پرداخت، مبلغ اقساط را تعیین کند تا هم حق زوجه تضییع نشود و هم پرداخت برای زوج میسر باشد.

قوانین مهریه یک کف ثابت برای اقساط تعیین نمی کند؛ بلکه دادگاه با در نظر گرفتن تمامی شرایط مالی و اجتماعی، برای هر فرد تصمیمی متناسب می گیرد.

حتی در مواردی که صحبت از درصدی از مهریه به عنوان پیش قسط می شود (مانند ۱۰ درصد که گاهی به صورت غیررسمی مطرح می گردد)، این یک قاعده الزامی و قانونی نیست و قاضی می تواند با توجه به شرایط اثبات شده اعسار، مبلغی کمتر از آن را نیز تعیین کند. سقف ۱۱۰ سکه نیز که در خصوص امکان جلب و حبس زوج مطرح است، تأثیری بر عدم وجود حداقل قسط ندارد؛ بلکه صرفاً دامنه اعمال ضمانت اجرای حبس را محدود می کند.

مبانی قانونی حاکم بر تقسیط مهریه

فرآیند تقسیط مهریه بر مبنای قوانین مختلفی در ایران صورت می گیرد که مهم ترین آن ها شامل قانون مدنی، قانون اجرای احکام مدنی و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب سال ۱۳۹۴ است. این قوانین چارچوب کلی برای مطالبه مهریه، اثبات اعسار و نحوه تقسیط آن را فراهم می کنند:

• قانون مدنی: مواد مربوط به مهریه (مانند ماده ۱۰۸۲) حق مالکیت زن بر مهریه را به محض عقد نکاح تأیید می کند.

• قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی: این قانون، به ویژه مواد ۶ و ۱۱ آن، مبنای اصلی رسیدگی به دادخواست اعسار و تقسیط دیون مالی از جمله مهریه است. ماده ۶ معسر را کسی تعریف می کند که به دلیل نداشتن مالی جز مستثنیات دین، قادر به تأدیه دیون خود نیست. ماده ۱۱ نیز بیان می دارد که در صورت اثبات اعسار، دادگاه می تواند حکم به تقسیط دین دهد.

• قانون اجرای احکام مدنی: این قانون نیز جزئیات اجرایی مربوط به توقیف اموال و نحوه اجرای احکام مالی را تشریح می کند.

در سال های اخیر، تغییرات و اصلاحاتی در رویه های قضایی صورت گرفته که بر تفسیر و اجرای این قوانین تأثیرگذار بوده است. برای مثال، در مواردی اصل بر معسر بودن مدیون تلقی شده و بار اثبات تمکن مالی بر عهده طلبکار (زوجه) قرار گرفته است، مگر اینکه شواهد خلاف آن را ثابت کند.

عوامل کلیدی مؤثر بر تعیین اقساط و پیش قسط مهریه

همان طور که پیش تر اشاره شد، هیچ مبلغ ثابت و مشخصی به عنوان «کمترین قسط مهریه» وجود ندارد. بلکه دادگاه در هر پرونده، با بررسی دقیق عوامل متعدد، به یک تصمیم گیری منحصر به فرد دست می یابد. درک این عوامل می تواند به زوجین کمک کند تا با آمادگی بیشتری در مسیر قانونی قدم بردارند و انتظارات واقع بینانه تری داشته باشند.

وضعیت مالی و درآمد زوج: محور اصلی تعیین اقساط

مهم ترین عامل در تعیین میزان اقساط و پیش قسط مهریه، وضعیت مالی و درآمدی زوج است. دادگاه با جزئیات به بررسی منابع درآمدی، اموال و تعهدات مالی مرد می پردازد تا «قدرت استیفاء» واقعی او را بسنجد.

کارمندان و حقوق بگیران

برای کارمندان و افرادی که حقوق ثابت دریافت می کنند، خالص دریافتی حقوق، مبنای اصلی محاسبه قرار می گیرد. قانون اجازه می دهد که حداکثر یک چهارم یا یک سوم از حقوق و مزایای کارمندان برای پرداخت مهریه و سایر دیون کسر شود. اگر زوج دارای همسر جدید و فرزند باشد، معمولاً یک چهارم حقوقش کسر می شود و اگر بدون فرزند و همسر باشد، این میزان به یک سوم افزایش می یابد. این کسر حقوق به صورت ماهانه و تا تسویه کامل مهریه ادامه خواهد داشت. ارائه فیش حقوقی معتبر و رسمی در این موارد ضروری است.

صاحبان مشاغل آزاد و کسب وکارها

محاسبه توانایی پرداخت برای صاحبان مشاغل آزاد کمی پیچیده تر است. در این موارد، دادگاه به گردش حساب های بانکی زوج در یک سال اخیر، اظهارنامه های مالیاتی (در صورت وجود)، جواز کسب، اسناد مربوط به اموال و دارایی های کسب وکار و حتی شهادت شهود تکیه می کند. اثبات سود واقعی در مقابل گردش مالی بالا، یکی از چالش های اصلی برای این دسته از افراد است، زیرا گردش حساب لزوماً به معنای سود خالص بالا نیست.

مردان بیکار یا با درآمد نامنظم

حتی در صورت بیکاری یا نداشتن درآمد ثابت، قانون از زوج رفع مسئولیت نمی کند. دادگاه در این موارد به «توانایی کسب درآمد» زوج توجه می کند. به این معنا که اگر فرد توانایی کار کردن را داشته باشد، بیکاری صرف او را از پرداخت مهریه معاف نمی کند، بلکه ممکن است تنها منجر به تعیین اقساط بسیار طولانی مدت و ناچیز شود. وظیفه اثبات بیکاری واقعی و ارائه شواهدی مبنی بر تلاش برای یافتن کار، بر عهده زوج است.

نقش اموال منقول و غیرمنقول

هرگونه مال منقول (مانند خودرو، سهام) و غیرمنقول (مانند ملک) که به نام زوج باشد، جزء دارایی های او محسوب می شود و می تواند مورد توقیف قرار گیرد. با این حال، قانون مستثنیات دین را مشخص کرده است که شامل حداقل امکانات لازم برای ادامه زندگی (مانند مسکن مورد نیاز، اثاثیه ضروری منزل، ابزار کار) می شود و این اموال قابل توقیف نیستند. دادگاه این مستثنیات را از کل دارایی های زوج کسر می کند.

هزینه های زندگی و تعهدات زوج

پس از بررسی درآمد و دارایی های زوج، دادگاه به سراغ هزینه های ضروری زندگی و تعهدات مالی او می رود. این بخش نقش مهمی در تعیین میزان اقساط ایفا می کند. دادگاه باید اطمینان حاصل کند که مبلغ اقساط به گونه ای نباشد که زندگی عادی و معیشت زوج و افراد تحت تکفل او را دچار اختلال کند.

• مخارج ضروری: شامل هزینه های خوراک، پوشاک، مسکن (اجاره بها یا اقساط وام مسکن)، درمان و سایر نیازهای اولیه زندگی.

• تعداد افراد تحت تکفل: اگر زوج دارای فرزندان از ازدواج قبلی یا همسر و فرزندان جدید (در صورت قانونی بودن ازدواج مجدد) باشد، هزینه های مربوط به آن ها نیز در محاسبات دخیل خواهد بود. نفقه فرزندان از ازدواج قبلی یک تعهد مالی مهم محسوب می شود.

• بدهی های دیگر: اقساط وام های بانکی، دیون اثبات شده دیگر و هرگونه تعهد مالی رسمی که زوج بر عهده دارد، می تواند بر توانایی پرداخت اقساط مهریه تأثیرگذار باشد.

جمع آوری و ارائه مستندات دقیق برای اثبات این هزینه ها، مانند قرارداد اجاره نامه، فیش های آب و برق و گاز، مدارک درمانی و اسناد وام ها، به قاضی در تصمیم گیری صحیح کمک می کند.

میزان و نوع مهریه

ماهیت و میزان مهریه نیز در نحوه تقسیط آن اثرگذار است. مهریه می تواند سکه، وجه نقد، اموال غیرمنقول یا ترکیبی از آن ها باشد.

• مهریه سکه: با توجه به نوسانات شدید قیمت سکه در ایران، محاسبه و پرداخت اقساط سکه معمولاً بر اساس قیمت روز انجام می شود. این موضوع می تواند هم برای زوجه (در صورت افزایش قیمت) و هم برای زوج (در صورت کاهش قیمت یا نیاز به خرید سکه) چالش برانگیز باشد. دادگاه معمولاً تعداد سکه را به عنوان قسط تعیین می کند.

• مهریه وجه نقد: اگر مهریه وجه نقد باشد، برای حفظ ارزش آن، معمولاً بر اساس شاخص تورم بانک مرکزی به روزرسانی و محاسبه می شود.

• مهریه مال غیرمنقول: در صورتی که مهریه مال غیرمنقول (مانند خانه یا زمین) باشد، معمولاً ارزش آن به صورت کارشناسی تعیین و سپس تقسیط می شود، مگر اینکه زوج مالی برای توقیف داشته باشد.

صلاحدید قاضی و رویه دادگاه ها

با وجود تمام قوانین و معیارها، در نهایت این قاضی است که با اجتهاد خود و در نظر گرفتن تمامی جوانب پرونده، میزان پیش قسط و اقساط مهریه را تعیین می کند. رویه دادگاه ها ممکن است در شعب مختلف یا حتی در شهرهای گوناگون، تفاوت هایی جزئی داشته باشد. برخی قضات رویکرد سخت گیرانه تری دارند و برخی دیگر با نگاهی واقع بینانه تر به شرایط معیشتی زوج، اقساط را تعیین می کنند.

این تفاوت رویه ها باعث می شود که پیش بینی دقیق میزان اقساط پیش از صدور رأی دشوار باشد. به همین دلیل، کمک گرفتن از وکیل متخصص که با رویه های دادگاه های منطقه آشنایی دارد، می تواند در این مرحله بسیار راهگشا باشد.

فرایند درخواست تقسیط مهریه (دادخواست اعسار) و نکات عملی

هنگامی که بحث تقسیط مهریه مطرح می شود، زوج باید گام های قانونی مشخصی را طی کند. این فرآیند، از تقدیم دادخواست اعسار آغاز می شود و تا اثبات عدم توانایی مالی و دریافت حکم تقسیط ادامه می یابد. درک این مراحل و نکات عملی می تواند به زوج در مدیریت پرونده خود کمک شایانی کند.

مراحل قانونی تقدیم دادخواست اعسار

درخواست تقسیط مهریه از طریق تقدیم «دادخواست اعسار از پرداخت مهریه» به دادگاه انجام می شود. این دادخواست باید به صورت رسمی و از طریق دفاتر خدمات قضایی الکترونیک ثبت شود.

1. زمان تقدیم دادخواست: زوج می تواند پس از ابلاغ مطالبه مهریه از سوی زوجه، و حداکثر ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه (چه از طریق اجرای ثبت و چه از طریق دادگاه)، دادخواست اعسار خود را تقدیم کند. تقدیم دادخواست در این مهلت قانونی، مانع از جلب زوج می شود.

2. دفاتر خدمات قضایی الکترونیک: تمامی مراحل ثبت دادخواست، از جمله ارائه مدارک و پرداخت هزینه های مربوطه، از طریق این دفاتر صورت می گیرد. این روش، فرآیند را تسهیل و تسریع می بخشد.

بسیار مهم است که زوج در مهلت مقرر قانونی اقدام به ثبت دادخواست اعسار کند؛ در غیر این صورت، ممکن است با حکم جلب مواجه شود و تا زمان تأمین وثیقه یا جلب رضایت زوجه، آزادی خود را از دست بدهد.

مدارک لازم برای اثبات اعسار

برای اینکه دادگاه اعسار زوج را بپذیرد و حکم به تقسیط مهریه دهد، زوج باید مدارک و مستندات کافی برای اثبات عدم توانایی مالی خود را ارائه کند. این مدارک شامل موارد زیر است:

• استشهادیه اعسار: این استشهادیه باید توسط حداقل دو نفر شاهد مرد که از وضعیت مالی و معیشت زوج اطلاع کافی دارند، امضا شود. شهود باید هویت، شغل، میزان درآمد و نحوه امرار معاش زوج را تأیید کنند و گواهی دهند که زوج به جز مستثنیات دین، هیچ مال قابل دسترسی برای پرداخت یکجای مهریه ندارد. نحوه تهیه این استشهادیه معمولاً با تکمیل فرم های مشخصی است که در دفاتر خدمات قضایی ارائه می شود.

• لیست کامل اموال منقول و غیرمنقول: زوج باید فهرستی دقیق از تمامی اموال خود، شامل حساب های بانکی، موجودی نقدی، وسایل نقلیه، سهام، املاک و هرگونه دارایی دیگر را ارائه دهد. این لیست باید شامل تراکنش های بانکی یک سال اخیر نیز باشد. ارائه این لیست، نشان دهنده شفافیت و صداقت زوج در پرونده است.

• فیش حقوقی یا مدارک شغلی: برای کارمندان، فیش حقوقی معتبر و برای صاحبان مشاغل آزاد، جواز کسب، اظهارنامه مالیاتی و یا سایر مدارک مربوط به درآمد، ضروری است.

• مدارک مربوط به بدهی ها و تعهدات مالی: اسناد مربوط به اقساط وام، نفقه فرزندان از ازدواج های قبلی، اجاره نامه مسکن و سایر تعهدات مالی رسمی که بر دوش زوج است، باید به دادگاه ارائه شود تا در محاسبات توانایی پرداخت، مورد توجه قرار گیرد.

• گواهی اشتغال به تحصیل (برای دانشجویان): در صورتی که زوج دانشجو باشد و درآمد مشخصی نداشته باشد، گواهی اشتغال به تحصیل می تواند به اثبات عدم توانایی مالی او کمک کند.

جمع آوری دقیق و مستند این مدارک، شانس پذیرش دادخواست اعسار و در نتیجه تقسیط مهریه را به طور قابل توجهی افزایش می دهد.

مفهوم پیش قسط مهریه و چالش های آن

پیش قسط مهریه، مبلغی است که دادگاه در ابتدای فرآیند تقسیط، از زوج می خواهد تا به صورت یکجا پرداخت کند. این مبلغ به عنوان اولین بخش از مهریه محسوب می شود و پس از پرداخت آن، اقساط بعدی آغاز می گردد. همانند اقساط، هیچ مبلغ ثابتی برای پیش قسط مهریه وجود ندارد و میزان آن کاملاً به تشخیص قاضی و وضعیت مالی زوج بستگی دارد. اما معمولاً در رویه دادگاه ها، پیش قسط بین ۱ تا ۵ سکه (یا معادل آن به پول رایج) بسته به شرایط پرونده تعیین می شود.

تعداد و مبلغ پیش قسط مهریه ثابت نیست و بستگی به تشخیص قاضی و وضعیت مالی زوج دارد؛ اغلب بین ۱ تا ۵ سکه در نظر گرفته می شود.

یکی از چالش های اصلی برای بسیاری از زوجین، «نداشتن پیش قسط مهریه» است. در صورتی که زوج حتی توانایی پرداخت پیش قسط تعیین شده را نداشته باشد، ممکن است با حکم جلب مواجه شود. در این شرایط، زوج می تواند درخواست تعدیل پیش قسط یا حتی تقسیط خود پیش قسط را در موارد خاص از دادگاه بخواهد، یا با زوجه برای گرفتن مهلت یا کاهش مبلغ مذاکره کند. حذف کامل پیش قسط، بسیار نادر است و تنها در شرایط بسیار خاص و اثبات شده عدم توانایی مطلق، ممکن است اتفاق بیفتد.

سناریوهای عملی تعیین اقساط مهریه

برای درک بهتر نحوه تعیین اقساط مهریه، می توان به سناریوهای عملی و مثال های کاربردی اشاره کرد. این سناریوها، تصویری واضح تر از تصمیم گیری دادگاه بر اساس وضعیت های مالی متفاوت ارائه می دهند:

وضعیت زوج	پیش قسط (تخمینی)	اقساط (تخمینی)
کارمند با حقوق متوسط (۱۰-۱۵ میلیون تومان): دارای فیش حقوقی ثابت، شاید یک خودروی معمولی و بدون اموال غیرمنقول دیگر. ممکن است مستأجر باشد و یک یا دو فرزند تحت تکفل داشته باشد.	۱ تا ۳ سکه	هر ۶ تا ۸ ماه یک سکه
کارگر ساده/بیکار: بدون شغل ثابت، با درآمد روزانه و نامنظم (اگرچه توانایی کسب درآمد را دارد). ممکن است هیچ مالی به نامش نباشد و تعهدات مالی محدودی داشته باشد.	ناچیز یا ۱ سکه	هر ۱۲ تا ۱۸ ماه یک سکه
صاحب کسب وکار با گردش مالی بالا اما سود کم: دارای کسب وکار، گردش حساب بانکی بالا، اما اثبات می کند که بخش عمده ای از این گردش مربوط به هزینه های کسب وکار و نه سود خالص است. ممکن است دارای اموال اندکی باشد.	۳ تا ۵ سکه	هر ۳ تا ۶ ماه یک سکه
مرد دارای فرزند و تعهدات بالا: دارای حقوق ثابت، اما با تعداد زیادی فرزند تحت تکفل (مثلاً از ازدواج قبلی و فعلی) و بدهی های سنگین مانند اقساط وام مسکن.	۱ تا ۲ سکه	هر ۹ تا ۱۲ ماه یک سکه

این اعداد صرفاً تخمینی هستند و در هر پرونده، قاضی بر اساس اسناد و مدارک ارائه شده و صلاحدید خود، حکم نهایی را صادر می کند. نکته کلیدی در همه این سناریوها، توانایی زوج در اثبات وضعیت مالی خود به دادگاه است.

پس از صدور حکم تقسیط: حقوق و تکالیف

صدور حکم تقسیط مهریه، پایان ماجرا نیست، بلکه آغاز مرحله ای جدید از حقوق و تکالیف برای هر دو طرف است. زوج مکلف به پرداخت منظم اقساط می شود و زوجه حق نظارت بر اجرای حکم را دارد. هرگونه تخلف از این حکم می تواند عواقب حقوقی جدی به دنبال داشته باشد.

عواقب عدم پرداخت اقساط مهریه

در صورتی که زوج به تعهدات خود در پرداخت اقساط مهریه عمل نکند، زوجه می تواند از طریق مراجع قانونی اقدامات لازم را برای وصول مطالبات خود انجام دهد. این اقدامات شامل موارد زیر می شود:

• صدور حکم جلب: در خصوص ۱۱۰ سکه اول مهریه، اگر زوج اقساط را پرداخت نکند، زوجه می تواند از دادگاه درخواست صدور حکم جلب وی را نماید. این حکم می تواند منجر به بازداشت زوج شود تا زمانی که نسبت به پرداخت اقساط معوقه اقدام کند یا ترتیبی برای پرداخت آن فراهم آورد.

• تبدیل دین از اقساطی به حال: یکی دیگر از عواقب جدی عدم پرداخت اقساط، این است که تمام مهریه باقی مانده از حالت اقساطی خارج شده و حال می شود. به این معنا که زوجه می تواند تمام مبلغ باقیمانده مهریه را به صورت یکجا مطالبه کند و از دادگاه بخواهد تا نسبت به توقیف اموال زوج (به جز مستثنیات دین) اقدام کند.

• جرائم تأخیر پرداخت: در برخی موارد (به ویژه در خصوص مهریه هایی که از طریق ثبت به اجرا گذاشته شده اند)، ممکن است جرایم تأخیر پرداخت نیز به دین اضافه شود.

بنابراین، بسیار مهم است که زوج نسبت به پرداخت منظم اقساط مهریه اهتمام ورزد تا از مواجهه با این عواقب قانونی جلوگیری کند.

اعتراض و تعدیل اقساط مهریه

شرایط مالی افراد در طول زمان ممکن است تغییر کند. بر همین اساس، قانون پیش بینی کرده است که هر یک از طرفین (زوج یا زوجه) می توانند در صورت تغییر اوضاع مالی، درخواست «تعدیل» یا «اعتراض به رأی» تقسیط مهریه را به دادگاه ارائه دهند.

• اعتراض توسط زوجه: اگر زوجه شواهدی مبنی بر بهبود وضعیت مالی زوج (مانند افزایش درآمد، خرید اموال جدید، یا کاهش تعهدات مالی) داشته باشد، می تواند درخواست تعدیل اقساط را ارائه دهد. در این صورت، با اثبات بهبود وضعیت مالی زوج، دادگاه ممکن است مبلغ اقساط را افزایش داده یا بازه زمانی پرداخت را کوتاه تر کند.

• تعدیل توسط زوج: اگر وضعیت مالی زوج بدتر شود (مانند بیکاری، بیماری، کاهش شدید درآمد یا افزایش هزینه های زندگی و تعداد افراد تحت تکفل)، او نیز می تواند درخواست تعدیل اقساط را به دادگاه بدهد. در صورت اثبات این شرایط، دادگاه ممکن است مبلغ اقساط را کاهش یا مدت زمان پرداخت را طولانی تر کند.

مهلت اعتراض به رأی اولیه تقسیط مهریه ۲۰ روز پس از ابلاغ رأی است و از طریق تجدیدنظرخواهی قابل پیگیری است. برای درخواست تعدیل نیز، پس از تثبیت شرایط جدید مالی، می توان مجدداً به دادگاه مراجعه کرد.

تأثیر طلاق بر اقساط مهریه

نوع طلاق نیز می تواند بر نحوه اجرای اقساط مهریه تأثیرگذار باشد. این موضوع در سناریوهای مختلفی قابل بررسی است:

• طلاق توافقی: در طلاق توافقی، زوجین می توانند در مورد تمامی حقوق مالی از جمله مهریه، توافقات جدیدی داشته باشند. ممکن است زوجه بخشی از مهریه خود را در قبال طلاق ببخشد یا بر سر نحوه تقسیط آن توافق دیگری کنند. در این حالت، دادگاه به توافق طرفین احترام می گذارد.

• طلاق از طرف مرد: اگر مرد خواهان طلاق باشد، مکلف است پیش از ثبت طلاق، تمامی حقوق مالی زوجه، از جمله اقساط معوق مهریه را پرداخت کند یا نسبت به تأمین آن به نحو مقتضی اقدام نماید. این موضوع می تواند فرآیند طلاق را برای مرد کمی طولانی تر کند.

• ادامه اقساط پس از طلاق: در اکثر موارد، حتی پس از طلاق نیز حکم تقسیط مهریه پابرجاست و زوج مکلف است اقساط باقی مانده را مطابق رأی دادگاه پرداخت کند. طلاق، فی نفسه، زوج را از پرداخت مهریه معاف نمی کند.

تأثیر فوت زوج یا ازدواج مجدد زوجه

در زندگی، اتفاقات غیرقابل پیش بینی ای ممکن است رخ دهد که بر سرنوشت اقساط مهریه تأثیر بگذارد. دو مورد از این اتفاقات، فوت زوج یا ازدواج مجدد زوجه است:

• فوت زوج: در صورت فوت زوج، تمامی اقساط مهریه که تا آن زمان قسط بندی شده بود، حال می شود. به این معنا که زوجه می تواند کل مهریه باقی مانده را از ماترک (اموال به جا مانده) زوج متوفی مطالبه کند. این مطالبه، بر تمامی ورثه مقدم است و باید پیش از تقسیم ارث، از اموال متوفی پرداخت شود.

• ازدواج مجدد زوجه: ازدواج مجدد زوجه (پس از طلاق از همسر قبلی) هیچ تأثیری بر حق او در دریافت اقساط مهریه از همسر سابق ندارد. مهریه حقی است که به محض عقد نکاح برای زن ایجاد شده و ازدواج مجدد او، این حق را از بین نمی برد. بنابراین، زوج سابق همچنان مکلف به پرداخت اقساط مهریه مطابق حکم دادگاه است.

توقیف حقوق کارمندان برای مهریه

یکی از راه های اجرایی برای وصول اقساط مهریه، به ویژه برای کارمندانی که حقوق ثابت دارند، توقیف بخشی از حقوق آن هاست. این اقدام بر اساس محدودیت های قانونی انجام می شود:

• محدودیت های قانونی: طبق قانون، حداکثر یک چهارم از حقوق و مزایای کارمندان در صورتی که دارای همسر و فرزند باشند، و یک سوم از حقوق و مزایای آن ها در صورت نداشتن همسر و فرزند، قابل توقیف برای پرداخت مهریه است. این میزان، برای تأمین معیشت کارمند و افراد تحت تکفل وی در نظر گرفته شده است.

• نحوه اجرا: پس از صدور حکم تقسیط مهریه و در صورت عدم پرداخت اقساط یا حتی در ابتدا برای تضمین پرداخت، زوجه می تواند از دادگاه درخواست کند که نامه ای به اداره یا سازمان محل کار زوج ارسال شود تا هر ماه، مبلغ مشخصی از حقوق وی کسر و به حساب زوجه واریز گردد.

این روش، یکی از مطمئن ترین راه ها برای وصول مهریه اقساطی است و به زوجه اطمینان می دهد که مطالباتش به طور منظم پرداخت خواهد شد.

سوالات متداول

آیا می توان پیش قسط مهریه را حذف کرد؟

حذف کامل پیش قسط مهریه امری بسیار نادر است و تنها در شرایط فوق العاده و با اثبات عدم توانایی مطلق زوج در پرداخت حتی کمترین مبلغ، ممکن است دادگاه تصمیم به حذف آن بگیرد. معمولاً دادگاه ها برای نشان دادن اراده زوج به پرداخت، مبلغی را به عنوان پیش قسط تعیین می کنند.

اگر مالی به نام مرد نباشد، آیا باز هم باید مهریه بدهد؟

بله، حتی اگر هیچ مالی به نام مرد نباشد، همچنان مکلف به پرداخت مهریه است. در این صورت، با اثبات اعسار، مهریه به صورت اقساط طولانی مدت تعیین می شود. بیکاری یا نداشتن مال، مرد را از مسئولیت پرداخت مهریه معاف نمی کند.

آیا گردش حساب بالا به معنای تمکن مالی است؟

خیر، گردش حساب بالا لزوماً به معنای تمکن مالی نیست. در دادگاه، زوج می تواند با ارائه مستندات (مانند فاکتورهای خرید، اسناد هزینه های کسب وکار) ثابت کند که بخش عمده ای از گردش حساب، صرف هزینه ها و تعهدات کاری یا مالی او شده و سود خالص قابل توجهی نداشته است.

آیا با افزایش حقوق، اقساط مهریه نیز افزایش می یابد؟

افزایش حقوق زوج به صورت خودکار منجر به افزایش اقساط مهریه نمی شود. اما اگر زوجه مطلع شود که وضعیت مالی زوج بهبود یافته است، می تواند با ارائه دادخواست تعدیل، از دادگاه درخواست کند تا میزان اقساط را متناسب با شرایط جدید، افزایش دهد.

وکیل چه کمکی در پرونده تقسیط مهریه می کند؟

وکیل متخصص خانواده می تواند در تمامی مراحل پرونده تقسیط مهریه، از جمله تنظیم دقیق دادخواست اعسار، جمع آوری مدارک لازم، دفاع مستدل در دادگاه، و پیگیری اجرای حکم، به زوجین کمک شایانی کند. تجربه و دانش وکیل در مواجهه با رویه های قضایی می تواند شانس موفقیت در پرونده را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.

نتیجه گیری

مسیر پرداخت مهریه، به ویژه در شرایط تقسیط، فرآیندی پیچیده و نیازمند آگاهی کامل از قوانین و رویه های قضایی است. همان طور که در این مقاله اشاره شد، پاسخ به این پرسش که «کمترین قسط مهریه چقدر است»، هرگز یک عدد ثابت و مشخص نیست. بلکه دادگاه با نگاهی عمیق به جزئیات زندگی هر فرد، تابلوی آینده پرداخت مهریه را ترسیم می کند. این تصمیم گیری بر اساس تعادل ظریفی میان حقوق زوجه و توانایی مالی واقعی زوج صورت می گیرد.

زوجینی که درگیر این موضوع هستند، باید بدانند که شفافیت، ارائه مستندات دقیق و کمک گرفتن از متخصصان حقوقی، کلید موفقیت در این مسیر است. اثبات واقعی اعسار، مستلزم جمع آوری تمامی مدارک مربوط به درآمد، دارایی ها، هزینه های زندگی و تعهدات مالی است. مذاکره و توافق در هر مرحله نیز، اگرچه همیشه آسان نیست، اما می تواند به جلوگیری از فرسایش طولانی مدت پرونده و ایجاد راه حلی مسالمت آمیز کمک کند. در نهایت، با درک صحیح از قوانین و راهنمایی گرفتن از وکلای متخصص، می توان این چالش حقوقی را به بهترین نحو مدیریت کرد.