«هویت یزدی» معتبر و محترم است/«هویت یزدی» پیشینه چند هزار ساله دارد

ایرامکس/یزد پژوهشگر و نویسنده ی کتاب «یزد، یادگار تاریخ» با برشمردن مولفه های فرهنگی و اجتماعی تعیین کننده ی هویت یزدی، گفت: امروز هویت «یزدی بودن» علاوه بر برخورداری از شاخصه های منحصربفردی مانند گویش یزدی، به همراه خود اعتبار و اعتماد، اخلاق و ایمان و درستی کردار و گفتار و صداقت و نجابت یک یزدی را به نمایش می گذارد.

«حسین مسرّت» در گفت وگو با ایرامکس در مورد ویژگی های هویّت یزدی ها در طول تاریخ، با بیان این که مولّفه های فرهنگی و اجتماعی، تعیین کننده ی هویت یک جمع است، تصریح کرد: هویت یعنی شناسنامه یا وجه ممیزه هر شخص یا جمع و به عبارتی همانگونه که هر فردی برای خود شاسنامه واحدی دارد، هر قوم و ملّتی هم یک شناسنامه واحد که نشان دهنده مشخصات انسانی، جامعه شناختی، مردم شناختی، قومی، زبانی، گفتاری و کرداری آن جامعه و وجه ممیّزه آن جامعه است، دارد.

وی ادامه داد: مثلاً هویّت مردم یزد با هویّت مردم اصفهان و شیراز و مشهد در همین تفاوت هایی است که در هر جامعه می تواند وجود داشته باشد و این هم مولّفه های زیادی دارد که می تواند شامل زبان، گفتار و کردار، آداب و رسوم، بازی ها، مثل ها و متل ها، ترانه ها، برخوردها و خصوصیّت های اخلاقی و رفتاری و سایر مولفه های هویّتی باشد.

این پژوهشگر یزدی خاطرنشان کرد: درباره مولفه های هویت یزدیها می توان گفت که یزدی ها به غیر از تفاوت گویشی خاص که در سراسر ایران شناخته شده است، دارای مولفه های هویتیِ دیگری مانند امانت داری، درستی کردار و گفتار، صداقت و نجابت نیز هستند به نحوی که مثلاً کافیست در یکی از بازارهای ایران به ویژه بازارهای تهران عنوان کنید که «من یزدی هستم» و خواهید دید حتی در شرایط اقتصادی امروز نیز اعتماد ویژهای به تو خواهند کرد.

وی افزود: البته خیلی از افرادی که حتی برای مرکز استان و شهر یزد نیستند و متعلّق به اطراف یزد هستند، نیز از این موقعیّت استفاده می کنند و با گفتن این که «من یک یزدی هستم» از آن اعتباری که یزدی ها در نزد بازار و مردم ایران دارند، استفاده می کنند.

مسرت گفت: یک اصطلاحی هست که خود من بارها شنیده ام و با آن برخورد داشته ام که هر جا می گویی یزدی هستم، می گویند: «یزدی ها کارشون درسته» و این جمله «کارشان درست است»، معانی زیادی داد. این «کارشان» یعنی رفتار و گفتار و همه چیزهایی را شامل می شود که در یک جامعه مورد احترام است و می شود همان هویّت ما که می گویند: «یزدی هستی؟ کارت درست است!»

وی با بیان این که خیلی از اندیشمندان، هویّت قومی را منوط به ساختار مجزّای فرهنگی و زبانی می دانند، گفت: مثلاً عنوان می شود که ساختار متفاوت فرهنگی کردها و به ویژه زبان آن ها باعث می شود که ما از هویّت قوم کرد در کنار مثلاً قوم لر نام ببریم ولی در مورد شهری مثل یزد که ساکنان آن از قوم مجزّا با زبانی مخصوص خود نیستند، چگونه می توان از هویّت یزدی نام برد و آن را معرفی کرد؟

وی در این رابطه با اشاره به این این که ما زبان یزدی نداریم ولی گویش یزدی داریم، تصریح کرد: البته با این حال مشخصاتی که گویش یزدی دارد، آن قدر هویدا و آشکار هست که کمتر کسی در ایران، گویش یزدی را با گویش جای دیگر اشتباه بگیرد؛ به عنوان مثال ممکن است گویش بختیاری را با لری اشتباه بگیرید یا گویش مشهدی را با گویش تربتی یا در برخی مناطق مثل کرمانشاه که هم کرد دارد و هم لر، امکان دارد ما گویش کرمانشاهی را با گویش شهرهای اطرافش اشتباه کنیم امّا کمتر کسی است که گویش یزدی را اشتباه بگیرد به طوری که در هر جای ایران به محض این که یزدی حرف بزنیم، تشخیص می دهند که یزدی هستیم.

این نویسنده و فعال فرهنگی در ادامه خاطرنشان کرد: البته خصوصیت ها و ویژگی هایی که گویش یزدی دارد نیز این گویش را شاخص می کند؛ به قول برخی شُل یا تند حرف زدن در گویش یزدی، یک شاخص است یا تاکید خاص روی برخی کلمات یا واج ها مانند تاکید روی حرف قاف(ق) که هیچ کجا به غلظت یزدی ها آن را ادا نمی کنند و در گویش یزدی آنچنان به کار برده می شود که انگار با دو تشدید ادا می شود! مثلاً وقتی ما می گوییم؛ «دقیقه»، انگار که چهار تا تشدید روی این کلمه وجود دارد.

وی به سریع حرف زدن یزدیها که در گویش های دیگر کمتر به چشم می خورد و برخی آنها را به خاطربسیار تند حرف زدن به انگلیسی ها تشبیه می کنند، اشاره و عنوان کرد: پس در کل، گویش یزدی هم می تواند با خصوصیّت های منحصر بفردش یکی از شاخصه های هویّت یزدی باشد و یزدیها می توانند با این هویّت و با این گویش به خود افتخار کنیم که «یک یزدی هستند.»

مسرت «هویت یزدی» را حتی دارای پیشینه ی چند هزار ساله ی تاریخ این دیار خواند و در این باره تصریح کرد: در بحث تاریخ یزد، از همان ابتدا می توان به نام یزد اشاره کرد چرا که نام یزد برگرفته از نام فرشته ای است به نام «یزت» است که این یکی از نقل قول هاست یا برخی می گویند؛ «چون یزدگرد، یزد را ساخته، بدین نام شهره شده است.»

وی ادامه داد: بعدها که در قرن پنجم، علاء الدولۀ کالنجار به یزد آمد، از حاکم سلجوقی ایران درخواست کرد که یزد را عبادتگاه وی قرار دهد. به هر حال سلجوقیان آمده بود و نمی خواستند برخورد بدی با حاکمان دوره ی قبل یعنی آل بویه در ایران داشته باشد لذا به حاکم قبل گفت که مکانی را انتخاب کند و ساکن شود و با او کاری نخواهند داشت و علا الدوله گفت: «یزد را محلّ عبادت من قرار دهید» و حاکم سلجوقی گفت: یزد، «دارالعباد» تو باشد و به همین دلیل بعد از این یزد را «دارالعباد» یا «دارالعباده» خواندند.

وی این عنوان را برای یزد بسیار نام مسمّایی خواند و افزود: امروزه نیز همچنان یزد را دارالعباده می نامند چرا که مردم مومن و خداجویی دارد که در ایران به درستکاری و امانت و مومن بودن شهره هستند و به عبارتی؛  خیلی اعتبارها پشت کلمه ی «یزدی بودن» مانند اخلاق و ایمان نیز می آید و حالا می تواند یک نام با مسمّایی بشود مثل دارالعباده یزد، یزد، یزدان و کلمات مشابه آن؛ امّا به هر حال نام «یزد» برگرفته از نام «یزدان» و نام خداست.

این محقق فرهنگی به افراد زیادی که در طول تاریخ نیز گویای هویّت فرهنگی و تاریخی یزد بوده اند نیز اشاره و بیان کرد: در گستره استانی یزد همواره افرادی در طول تاریخ مانند «مجد همگر»، «شرف الدّین یزدی»، «وحشی بافقی»، «محمّدباقر یزدی» ریاضی دان مشهور، «فرّخی یزدی» و افرادی زیادی بوده اند که می توانند گویای هویّت یزدی در طول ادوار گذشته باشند و در عصر حاضر نیز افرادی هستند که گویای هویّت فرهنگی و تاریخی این دیار هستند که در صدر اسامی آن ها دکتر «محمّدعلی اسلامی ندوشن» قرار دارد که در جهان شهره است و به ویژه به واسطه ی ارایه نظریات فرهنگی، اجتماعی و حقوقی و نوشتن آثاری که در زمینه های مختلف نوشته است.

وی دکتر «اصغر دادبه» که با اعلام نظر «خرد ایرانی» شهره شده و مدعی است بر طبق این نظریه؛ «خرد ایرانی یعنی کم آزاری یا بی آزاری» و خاستگاه آن را نیز یزد می داند، را از دیگر این نام آوران خواند و گفت: یکی دیگر از این افراد که دارای نظریّات بسیار خوب و انسانی است، دکتر «محمّدحسین پاپلی یزدی» است که به غیر از این که از جغرافی دانان نامی ایران و جهان است، از چهره های برجسته ی فرهنگی و اجتماعی یزد است.

پایان خبر ایرامکس