از آتش بس با «فرمت پاریس» چه خبر؟

گروه سیاست و جهان خبرگزاری علم و فناوری ایرامکس- مریم خرمایی: کارهایش سر زبان ها افتاده است؛ از قدم گذاشتن در حیاط خلوت روسیه به لطف انعقاد قرارداد نظامی با ارمنستان گرفته تا اعلام آمادگی برای برگزاری جلسه ای که برای مقابله با ابتکار «کمربند و جاده» چین، طرح اتصال هند به اروپا را پیشکش می کند تا خط تجاری جدیدی را جایگزین خط کشتیرانی دریای سرخ کند.

«امانویل مکرون» رییس جمهور فرانسه، هفت سال پیش که به الیزه آمد، می خواست با نیروی جوانی و جسارت خود، جانی تازه به کالبد زخم خورده از «برگزیت» اتحادیه اروپا بدمد و چوب لای چرخ جهانی بگذارد که با شتابی سرسام آور چرخش به راست را انتخاب کرده است.

اینجا در خاورمیانه، فرانسه بازیگری است که به رغم نقش میدانی محدود، می خواهد پل ارتباطی میان غرب و بازیگران منطقه ای باشد

این روزها، اروپای او در سایه قدرت یابی احزاب ملی گرا و پوپولیست افراطی مثل حزب «آزادی» هلند، «اجتماع ملی» فرانسه و «آلترناتیوی برای آلمان»، همچنان به راست می چرخد، اما در سایه ناامنی هایی مثل شیوع کرونا، حمله روسیه به اوکراین، اصطکاک هژمون های آمریکا- چین، افزایش تورم و احتمال افتادن به ورطه رکود اقتصادی، اتحادیه او برای مردم قاره سبز حکم یک پناهگاه امن را پیدا کرده و در مقایسه با هفت سال پیش تا حد زیادی احیا شده است تا آنجا که حتی احزاب راست هم در تبلیغات انتخاباتی خود، به جای خروج از اتحادیه اروپا، از اصلاح آن سخن می گویند. 

مکرون به الیزه که آمد، جوان بود، حالا پیر سیاست شده، آنقدر که با متحدان غربی برای تامین توپخانه کی یف ایتلاف می کند، میزبانی نشست اوکراین را به عهده می گیرد، آماده ارسال انواع موشک به ارمنستان است، در شورای امنیت سر مسیله فلسطین ساز مخالف با آمریکا کوک می کند و در دریای سرخ به موازات ایتلاف واشینگتن-لندن، رهبری ایتلافی اروپایی علیه انصارالله را به عهده می گیرد.

حالا هم از پاریس خبر رسیده که او میز مذاکره غزه را چیده و طرح «آتش بس با حماس» را سرو کرده است. 

اینجا در خاورمیانه، فرانسه بازیگری است که به رغم نقش میدانی محدود، می خواهد پل ارتباطی میان غرب و بازیگران منطقه ای باشد. پس باید منتظر ماند و دید که آیا همزمان با بسط جنگ اسراییل با نیرو های مقاومت و احتمال سرریز درگیری به سایر نقاط، فرانسه می تواند به یکی از معدود کشور های اروپایی تبدیل شود که در چشم انداز دیپلماتیک منطقه، جای پایی برای خود باز کرده است؟

الیزه و رویکرد پاندولی در جنگ غزه

این رویکرد پاندولی محصول دست کم نیم قرن مشق سیاسی است که به رغم پاکنویس های بسیار بر ایجاد پیوند های خاص با جهان عرب متمرکز است و از سال 2000 به بعد، به نفع گرم شدن رابطه با اسراییل تعدیل شد

دولت پاریس می گوید که می خواهد در مواجهه با سیل تحولاتی که پس از 7 اکتبر (آغاز درگیری اسراییل –مقاومت) در منطقه راه افتاد، «موضع متوازنی» را اتخاذ کند که بر سه رکن «امنیت اسراییل، حمایت بشردوستانه از غیرنظامیان فلسطینی و تحقق راه حل سیاسی برای حل بحران فلسطین» مبتنی است. اما این میانه روی از سوی بعضی ها به حرکت آونگی پاندول ساعت تشبیه شده است؛ چراکه وقتی فرانسه از اسراییل حمایت سیاسی می کند به نادیده گرفتن رنج مردم غزه متهم می شود و آن موقعی که در شورای امنیت، به قطعنامه وتو شده از سوی آمریکا رای مثبت می دهد، اتهام ایجاد تفرقه در صف غرب را متوجه خود می کند.

اما این رویکرد پاندولی در عرض یک شب اتخاذ نشده و محصول دست کم نیم قرن مشق سیاسی است که به رغم پاکنویس های بسیار بر ایجاد پیوند های خاص با جهان عرب متمرکز است و از سال 2000 به بعد، به نفع گرم شدن رابطه با اسراییل تعدیل شد. بعد از طوفان الاقصی، بخشی از حمایت سیاسی فرانسه از رژیم صهیونیستی به این دلیل بود که 41 نفر از کشته شدگان حمله حماس و سه تن از اسرا دارای تابعیت فرانسوی بودند (هستند). علاوه بر این، در میان کشور های اروپایی، فرانسه همزمان میزبان جمعیت بزرگی از مسلمانان و یهودیان است. همچنین، اقدام های فرانسه را می توان تاکتیکی عامدانه برای باز نگه داشتن کانال های دیپلماتیک با اکثر طرفین دخیل در تحولات منطقه تلقی کرد.

اقداماتی که پاریس انجام داد

*تحریم «یحیی سنوار» رهبر دفتر سیاسی حماس در غزه 

*هم صدایی با آلمان و ایتالیا برای اعمال فشار بر اروپا به منظور ایجاد یک نظام تحریمی ویژه برای هدف قرار دادن حماس

*پیش قدم شدن به عنوان اولین کشور اروپایی که خواستار برقراری آتش بس در غزه شد

به استثنای مواردی که از قلم افتاده است، از آغاز جنگ غزه، فرانسه دست کم 12 اقدام سیاسی و حتی نظامی انجام داده است

*رای مثبت دادن به قطعنامه های امارات، برزیل و الجزایر در حمایت از آتش بس غزه به رغم وتوی آنها از سوی آمریکا در شورای امنیت

*موافقت با قطعنامه هایی که از سوی مصر و اردن پیشنهاد و در صحن عمومی سازمان ملل به رای گذاشته شد حال آنکه اغلب کشور های اتحادیه اروپا از این اقدام طفره رفتند

*تهدید به اینکه اگر اسراییل سد راه حل دو دولتی شود، گام های یک طرفه ای را برای به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین برخواهد داشت

*تاکید بر اینکه در دوره پساجنگ غزه، اداره منطقه باید در دست گروه های فلسطینی باشد

*برگزاری نخستین کنفرانس بین المللی رسیدگی به مسایل بشردوستانه غزه در 9 نوامبر 2023

*میزبانی از وزرای خارجه اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی در 22 نوامبر 2023

*همراهی با قطر برای ارسال دارو به اسرای صهیونیست در ماه میلادی ژانویه

*برگزاری نخستین دور از مذاکرات پاریس در 28 ژانویه 2024 که طی آن نمایندگانی از اسراییل، مصر، آمریکا و قطر درباره چارچوب تبادل اسرا و برقراری آتش بس قابل تمدید به گفتگو نشستند

*آغاز رهبری ماموریت اتحادیه اروپا در دریای سرخ برای مقابله با حملات نیرو های مسلح یمن که در دفاع از مردم غزه مسیر کشتیرانی به سمت رژیم صهیونیستی را مسدود کرده اند

از ماموریت «آسپیدس» چه می دانیم؟

فرانسه در سال 2020 در اوج تنش واشینگتن-تهران بر سر ترانزیت نفت از تنگه هرمز هم حاضر نشد زیر پرچم ایالات متحده برود و در اقدامی موازی، یک ایتلاف دریایی اروپایی تشکیل داد

اگرچه رییس جمهور فرانسه در توجیه عدم پیوستن به ایتلاف دریایی واشینگتن-لندن علیه انصارالله، «پرهیز از تشدید تنش» را بهانه کرد، بعد ها با قرار گرفتن در راس ماموریت دریایی اتحادیه اروپا به نام «آسپیدس» یا «سپر دریا» نشان داد که می خواهد خود را در چارچوبی متفاوت از آمریکا تعریف کند. فرانسه در سال 2020 در اوج تنش واشینگتن-تهران بر سر ترانزیت نفت از تنگه هرمز هم حاضر نشد زیر پرچم ایالات متحده برود و در اقدامی موازی، یک ایتلاف دریایی اروپایی تشکیل داد.

خطوط کشتیرانی دریای سرخ 12 درصد از حجم تجارت جهانی و 40 درصد از حجم تجارت میان آسیا و اروپا را شامل می شود و تنش های جاری در این بستر آبی، چالشی بر سر راه تامین منافع راهبردی اروپاست.

از آن گذشته، در سال 2022، اتحادیه اروپا منطقه «شمال غرب اقیانوس هند» را «حوزه منافع دریایی» خود نام گذاری و چارچوب مکانیسم «حضور دریایی هماهنگ شده» را برای اعضای خود تعریف کرد. همچنین، با توجه به اینکه در سایه تهدید «بازگشت دونالد ترامپ» به کاخ سفید، بحث «خودمختاری راهبردی اروپا» دوباره بالا گرفته است، زمان بندی اروپا برای تشکیل ایتلاف دریایی ای که در آن فرانسه نقشی کلیدی ایفا می کند، بسیار حساب شده است.

از فرمت پاریس چه خبر؟

چند روز پیش بود که سفر «دیوید بارنیا» رییس موساد و «رونین بار» رییس سرویس امنیت داخلی رژیم صهیونیستی به فرانسه برای حضور در دور دوم مذاکرات پاریس خبرساز شد. قرار بود «بیل برنز» رییس سرویس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و نمایندگانی از مصر و قطر هم در این نشست که دور نخست آن در 28 ژانویه برگزار شده بود، حضور داشته باشند.

اکنون، «تایمز اسراییل» از بازگشت هییت صهیونیستی به تل آویو خبر می دهد و ادعا می کند که «طرفین به طرحی کلی درباره مذاکرات آتش بس با حماس دست یافته و به این خوشبینی محتاطانه رسیده اند که توقف موقت درگیری ها امکان پذیر است.»

به نظر می آید که فرمت پاریس برای راضی نگه داشتن طرفین اصلی درگیری وارد یک «بازی کلامی» شده است و به جای آنکه روی مطالبه اولیه مبنی بر «آتش بس قابل تمدید» تمرکز کند، به عبارت های «آتش بس موقت» و «شرط تدام مذاکرات تا رسیدن به آتش بس دایم» متوسل شده است

کانال 12 رژیم صهیونیستی هم مدعی شده که «اکنون مبنایی برای ارایه طرح و ادامه مذاکرات وجود دارد.»

ظاهراً قرار است کابینه جنگ رژیم صهیونیستی هم امشب برای آنکه در جریان گفتگو های پاریس قرار بگیرد، تشکیل جلسه دهد.

مرحله بعدی گفتگو های پاریس قرار است روی اینکه «چه تعداد و کدام یک از زندانیان فلسطینی در روند تبادل اسرا آزاد خواهند شد»، متمرکز شود.

دو روزقبل از این، وبگاه «پی بی اس» به نقل از مقام های مصری و غربی از سیگنال «دلخوش کننده» حماس و اسراییل خبر داد و گفت که «نمایندگان دوحه، واشینگتن و قاهره با یک پیشنهاد به روز رسانی شده به پاریس می آیند و اینکه تلاش واسطه ها برای پایین آوردن سطح توقع طرفین به نتیجه رسیده است». یکی از این موارد تعیین تکلیف درباره شمار زندانیان فلسطینی ای است که طی 6 هفته آتش بس، به ازای شماری از اسرای صهیونیستی آزاد خواهند شد.

همچنین گفته می شود که به رغم انکار اسراییل و طفره رفتن از اعلان علنی موضوع، «طرفین بر ادامه مذاکرات در راستای رسیدن به آتش بس دایم اتفاق نظر دارند.»

نکته جالب این است که طبق روایت «رویترز»، در نسخه آمریکایی «آتش بس» از وقفه موقت سخن به میان آمده و این با مطالبه اولیه طرفین مصری و قطری که در دور نخست گفتگو های پاریس به نیابت از حماس خواستار «آتش بس به شرط دایمی شدن» یا به عبارت بهتر «آتش بس قابل تمدید» بودند، فاصله دارد. طی یکی دو روز گذشته، «نشنال» هم به نقل از منابع آگاه مدعی شد که «حماس از موضع خود مبنی بر حصول آتش بس دایم کوتاه آمده، اما شرط گذاشته که وقفه باید با انجام مذاکراتی همراه باشد که در نهایت به آتش بس دایم منجر شود.»

به نظر می آید که فرمت پاریس برای راضی نگه داشتن طرفین اصلی درگیری وارد یک «بازی کلامی» شده است و به جای آنکه روی مطالبه اولیه مبنی بر «آتش بس قابل تمدید» تمرکز کند، برای حفظ وجهه کابینه تل آویو نزد افکار عمومی رژیم صهیونیستی، به عبارت «آتش بس موقت» متوسل شده است. همزمان، به این جمع بندی «شرط تدام مذاکرات تا رسیدن به آتش بس دایم» هم که تایمز اسراییل و نشنال به آن اشاره کردند، اضافه می شود.

اینکه این فرضیه چقدر صحت داشته باشد، مشمول گذر زمان، اعلام رسمی مواضع و البته به آزمون گذاشتن آن در میدان عمل است.

چشم انداز همکاری فرانسه و آمریکا

اگر آتش بس غزه محقق شود، عرصه برای جولان دیپلماسی هم باز می شود و از این چشم انداز، فرانسه و آمریکا می توانند در برخی جهات با یکدیگر همکاری کنند

پاریس همچنان طرفدار رویکرد های چندجانبه است که شرکای منطقه ای کلیدی را در بر می گیرد، اما نقش واشینگتن در معادلات منطقه ای را هم به رسمیت می شناسد.

اگر آتش بس غزه محقق شود، عرصه برای جولان دیپلماسی هم باز می شود و از این چشم انداز، فرانسه و آمریکا می توانند در برخی جهات با یکدیگر همکاری کنند. آنها درباره سپردن غزه به تشکیلات خودگردان در فردای پس از جنگ اتفاق نظر دارند و در درازمدت ادعای تشکیل کشور مستقل فلسطینی را مطرح می کنند. علاوه بر این، آمریکا به نفوذ فرانسه در لبنان و احتمال پایین آمدن تنش مرزی با اسراییل امید دارد و روی رابطه خوب پاریس با عربستان سعودی که در طرح پساجنگ غرب نقشی تعیین کننده برای بازسازی غزه دارد، حساب باز کرده است.

البته این تصویری کلی و مغشوش از چشم انداز همکاری فرانسه-آمریکا به شرط دوام آتش بس و در صورتی است که آنها در میدان عمل با تعارض منافع مواجه نشوند.

از آتش بس با «فرمت پاریس» چه خبر؟