مهجور کردن قرآن، دوری از معارف عمیق آن است/ قرآن باید منشور زندگی روزمره باشد، نه مهجور

به گزارش ایرامکس، حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه در مراسمی که با حضور طلاب مدرسه امام علی بن موسی‌الرضا (ع) برگزار شد، به بررسی جایگاه قرآن کریم در زندگی طلبه‌ها پرداخت. وی ضمن تبریک میلاد با سعادت حضرت فاطمه زهرا (س)، در سخنان خود با اشاره به اینکه قرآن کریم آخرین و مهم‌ترین کتاب آسمانی است، اظهار کرد: قرآن هدایتگر و روشنگر مسیر سعادت انسان‌هاست. خداوند متعال قرآن را بر پیامبر اکرم (ص)، انسان کامل و رسول اعظم، نازل کرد و در آیات متعددی اوصاف این کتاب آسمانی را بیان فرموده است.

وی با تلاوت آیاتی از قرآن کریم افزود: خداوند در سوره بقره می‌فرماید شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن هدی للناس، که نشان می‌دهد هدایت قرآن مختص افراد خاصی نیست و همه انسان‌ها که از فطرت انسانی خود بهره‌مند باشند، می‌توانند از این هدایت برخوردار شوند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اوصاف قرآن کریم، خاطرنشان کرد: قرآن، بیانگر حقایق و روشن‌کننده مسیر حق از باطل است. این کتاب الهی، در عین حال که مبین و روشنگر است، حکیم، مستحکم، و با عظمت نیز هست. خداوند در قرآن می‌فرماید: بل هو قرآن مجید، یعنی این کتاب دارای مجد و شکوه است.

وی همچنین بر اهمیت پناه بردن به خداوند هنگام قرائت قرآن تأکید کرد و گفت: خداوند دستور داده است که هنگام تلاوت قرآن، از شر شیطان به خدا پناه ببریم، زیرا ممکن است حتی قرائت قرآن، در صورت غفلت و گرفتار شدن به غرور یا تکبر، سبب گمراهی انسان شود.

خسروپناه تصریح کرد: قرآن کریم برای مؤمنان شفابخش و رحمت است، اما برای ظالمان چیزی جز زیان به همراه ندارد. ما طلبه‌ها باید قرآن را نه‌تنها به عنوان کتاب آسمانی، بلکه به عنوان منشور زندگی در تمام ابعاد خود به کار بگیریم.

قرآن باید انسان را از شیطان دور کند، نه گرفتار غرور و تکبر

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه سخنان خود در جمع طلاب مدرسه امام علی بن موسی‌الرضا (ع)، به خطرات غرور و تکبر برای حافظان و عالمان قرآن اشاره کرد و راهکار‌هایی برای بهره‌گیری اثرگذار از این کتاب آسمانی ارائه داد.

وی با اشاره به اهمیت فروتنی و پرهیز از غرور در مسیر قرآن‌آموزی، اظهار داشت: اگر کسی ادعا کند که حافظ یا مفسر قرآن است و به دلیل این علم گرفتار غرور و تکبر شود، چنین فردی دچار همان وضعیتی می‌شود که خداوند در قرآن می‌فرماید ولا یزید الظالمین الا خسارا. قرآن کریم به ما آموخته است که حتی هنگام قرائت قرآن، باید به خداوند از شر شیطان پناه ببریم، چرا که علم بدون تهذیب نفس، ممکن است زمینه‌ساز رذائل اخلاقی شود.

وی افزود: گاهی حسادت، رقابت ناسالم، و رذائل دیگر در بین عالمان و حافظان قرآن بیشتر از افراد عادی دیده می‌شود. اینها خطراتی است که اگر مراقب نباشیم، می‌تواند ما را از نورانیت قرآن محروم کند.

خسروپناه در ادامه بر ضرورت تدبر در قرآن تأکید کرد و گفت: قرآن برای اثرگذاری، نیازمند توجه و تفکر عمیق است. خداوند در قرآن می‌فرماید که افلا یتدبرون القرآن ام علی قلوب اقفالها. یا انسان تدبر در قرآن دارد و از هدایت آن بهره‌مند می‌شود، یا قلبش با قفل‌های سنگین گمراهی و بیماری بسته شده است. قلب آخرین و برترین مرتبه ادراکی انسان است و اگر قلب بیمار شود، تمام ادراکات انسان تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

وی با تشریح مراتب ادراکی انسان، گفت: قلب انسان بالاترین جایگاه را در ادراک دارد و اگر نورانی شود، تمام مراتب ادراکی دیگر انسان نیز روشن و هدایت‌شده خواهند بود. اما اگر قلب بیمار باشد، همه ادراکات تحت‌الشعاع این بیماری قرار می‌گیرند.

تدبر در قرآن فراتر از علم و فهم ظاهری است

خسروپناه در ادامه سخنان خود در جمع طلاب مدرسه امام علی بن موسی‌الرضا (ع)، به اهمیت تدبر در قرآن و تفکیک آن از دیگر مراحل شناخت قرآن پرداخت. وی با اشاره به تفاوت میان قرائت، فهم، علم، و تفقه در قرآن، اظهار داشت: تدبر در قرآن، مرحله‌ای فراتر از قرائت و فهم ظاهری است که نیازمند عمق‌بخشی به ادراک و کشف لایه‌های مختلف معنایی این کتاب آسمانی است.

وی افزود: وقتی قرآن را قرائت می‌کنید، اولین گام درک معنای ظاهری آن است که به مدلول مطابقی آیات مرتبط است. اما تدبر، زمانی اتفاق می‌افتد که علاوه بر معنا‌های آشکار، به دلالت‌های التزامی و مفاهیم عمیق‌تری که در آیات نهفته است، پی ببرید. به تعبیر امیرالمؤمنین (ع)، باید قرآن را استنطاق کرد؛ یعنی با طرح پرسش‌های مختلف از قرآن، پاسخ‌های بیشتری دریافت کرد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با نقل سخنانی از مرحوم علامه طباطبایی، خاطرنشان کرد: علامه طباطبایی تأکید داشت که هر دو سال باید تفسیری تازه بر قرآن نگاشته شود، زیرا هر بار تدبر در قرآن، دریچه‌های جدیدی از معارف را به روی انسان می‌گشاید.

وی همچنین با اشاره به عظمت بی‌نظیر قرآن، تصریح کرد: قرآن معجزه‌ای است که اگر تمام انسان‌ها و جن‌ها با هم جمع شوند، نمی‌توانند نظیری برای آن بیاورند. این کتاب، کلام الهی است و جایگاهی فراتر از دسترسی محدود بشر دارد.

خسروپناه بر ضرورت پرهیز از مهجور کردن قرآن تأکید کرد و گفت: رسول خدا (ص) در قیامت از مهجور شدن قرآن گله می‌کند، آن‌گونه که در آیه وقال الرسول یا رب ان قومی اتخذوا هذا القرآن مهجورا آمده است. نباید قرآن فقط در مناسبت‌هایی مانند عروسی، سر سفره عقد، یا مراسم ترحیم مورد توجه قرار گیرد. مهجور کردن قرآن به معنای کنار گذاشتن این کتاب آسمانی از زندگی روزمره و بی‌توجهی به معارف عمیق آن است.

وی یادآور شد: ما باید با تدبر در قرآن، راه بهره‌گیری کامل از این کتاب الهی را بیابیم و آن را به عنوان منشور زندگی خود به کار بگیریم.

حکمرانی قرآنی، راه‌حلی برای مسائل جهانی امروز

حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه در ادامه سخنان خود به موضوع حکمرانی از منظر قرآن پرداخت و تأکید کرد: حکمرانی چیزی فراتر از حکومت‌داری است و معارف ارزشمند قرآن در این حوزه می‌تواند راه‌گشای بسیاری از مسائل دنیای امروز، نه فقط برای کشور‌های اسلامی، بلکه برای تمام جهان باشد.

وی افزود: نباید قرآن را مهجور کنیم و باید از تمام آیات و معارف آن بهره‌مند شویم. قرآن نباید به بخش‌های مورد پسند خودمان محدود شود. همان‌طور که خداوند می‌فرمایدکه الذین جعلوا القرآن عضین، نباید بخشی از قرآن را پذیرفت و بخش دیگر را نادیده گرفت. باید کل قرآن را قرائت، فهم، تفقه و تدبر کرد و از آن برای حل پرسش‌های زمانه بهره گرفت.

اهمیت ادبیات عرب در فهم قرآن

حجت‌الاسلام خسروپناه در بخشی از سخنانش بر اهمیت تسلط بر ادبیات عرب تأکید کرد و گفت: برای بهره‌گیری عمیق از قرآن، طلبه‌ها باید در مباحث صرف، نحو، معانی، بیان، و بدیع مهارت کسب کنند. این پایه‌ها شرط اساسی برای فهم دقیق و استخراج معارف قرآنی است.

وی با بیان خاطراتی از سال‌های ابتدایی طلبگی خود، اظهار داشت: از همان روز‌های آغازین طلبگی، خداوند توفیق تدریس را به من عطا کرد. روز چهارم طلبگی، به پیشنهاد استادم، تدریس به یک طلبه دیگر را شروع کردم و این مسیر تدریس تا به امروز ادامه داشته است.

تجربه‌های تدریس و تأثیرگذاری طلبگی

خسروپناه همچنین به تجربه‌ای از تدریس در سال‌های ابتدایی اشاره کرد و گفت: در سال سوم طلبگی، فردی که معلم آموزش‌وپرورش بود به من مراجعه کرد تا دروس طلبگی را شروع کند. پس از چند روز، دیگر به کلاس نیامد. وقتی پیگیر شدم، گفت درس‌هایم خوب بود، اما متوجه شدم آمادگی لازم برای ورود به حوزه را ندارم. این نشان می‌دهد طلبگی، راهی است که نیازمند تعهد و علاقه واقعی به یادگیری و پیشرفت است.

حجت‌الاسلام خسروپناه در پایان سخنان خود بر اهمیت استفاده از قرآن در مواجهه با چالش‌های فردی و اجتماعی تأکید کرد و گفت: ما باید با تمام توان، پرسش‌های زمانه را به قرآن عرضه کنیم و پاسخ‌های عمیق این کتاب آسمانی را بیابیم. این امر نیازمند بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های قرآنی و علمی است.

حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه در ادامه سخنان خود با بیان خاطراتی از دوران طلبگی و چالش‌های آن، به اهمیت سخت‌کوشی و استقامت در مسیر علم‌آموزی اشاره کرد.

وی با ذکر خاطره‌ای گفت: در روز‌های ابتدایی طلبگی، یکی از دوستان معلم به کلاس ما ملحق شد تا دروس طلبگی را بیاموزد. اما پس از سه روز دیگر نیامد. وقتی پیگیر شدم، گفت: «من می‌خواستم مثل شهید مطهری شوم، اما متوجه شدم این راه، راه آسانی نیست. این کار، سی سال تلاش می‌خواهد.

خسروپناه به سختی‌های دوران طلبگی خود اشاره کرد و گفت: دوران ما امکانات امروز وجود نداشت. خودمان غذا می‌پختیم، ظرف می‌شستیم و کار‌ها را تقسیم می‌کردیم. اما این شرایط، انگیزه ما را کم نمی‌کرد. حتی امروز که سن و سالی از من گذشته، روزانه بین ۱۴ تا ۱۷ ساعت کار می‌کنم. طلبه‌ها باید قدر شرایط کنونی را بدانند و با برنامه‌ریزی دقیق، از زمان خود استفاده کنند.

دوران جنگ و چالش‌های طلبگی

وی با اشاره به دوران دبیرستان خود که همزمان با جنگ تحمیلی بود، افزود: پدرم اصرار داشت که پزشک شوم و حتی کمک‌های مالی خود را در اعتراض به طلبگی من قطع کرد. از سوی دیگر، استادان مدرسه، به دلیل توانایی در دروس ریاضی و تجربی، مرا تشویق به ادامه تحصیل در رشته پزشکی می‌کردند. اما تصمیم خود را گرفته بودم و با وجود مشکلات مالی و مخالفت‌ها، در مسیر طلبگی باقی ماندم.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: چهار سال تمام، هم از طرف پدرم تحت فشار اقتصادی بودم و هم به دلیل اینکه وضع مالی خانواده خوب بود، شهریه‌ای از استاد مدرسه‌ام دریافت نمی‌کردم. با این وجود، توانستم دوره‌های طولانی‌مدت دروس حوزوی را در مدت‌زمان کوتاه‌تری به پایان برسانم. در نهایت، پدرم پس از دیدن پشتکار و جدیت من، با طلبگی‌ام موافقت کرد، اما شرط گذاشت که برای ادامه تحصیل به قم بروم.

وی با بیان اینکه پس از اتمام دروس سطح در دزفول و ورود به قم، وارد مرحله جدیدی از زندگی شد، گفت: در دزفول، جایگاه و فعالیت‌های گسترده‌ای داشتم، اما پدرم تأکید کرد که برای تکامل علمی باید به قم بروم. این تغییر، فرصت‌های بیشتری برای یادگیری و تدریس فراهم کرد و راه من را به سمت اجتهاد هموار ساخت.

خسروپناه در پایان سخنان خود تأکید کرد: طلبگی راهی پر از سختی است که نیاز به پشتکار، استقامت، و توکل بر خدا دارد. برای موفقیت در این مسیر، باید به صورت مداوم در حال یادگیری بود و از فرصت‌های علمی بهره گرفت. این مسیری است که با توکل و تلاش، می‌تواند انسان را به مدارج بالای علمی و معنوی برساند.

مفاهیم کلیدی قرآن: حکمت و ولایت

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه در ادامه سخنان خود به دو مفهوم کلیدی در قرآن، یعنی حکمت و ولایت اشاره کرد و اهمیت این مفاهیم در آموزه‌های قرآنی را یادآور شد.

وی با اشاره به آیه‌ای از سوره بقره گفت: یُؤْتِی الْحِکْمَةَ مَن یَشَاءُ وَمَن یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا وَمَا یَذَّکَّرُ إِلَّا أُوْلُوا الْأَلْبَابِ خداوند حکمت را به هر که بخواهد عطا می‌کند، و به کسی که حکمت داده شود، خیری فراوان داده شده است.

وی تأکید کرد: حکمت، به عنوان یکی از مفاهیم اساسی قرآن، سرچشمه خیر کثیر است و تنها خردمندان از آن بهره می‌گیرند. این مفهوم، در بسیاری از آیات قرآنی به عنوان راهنمای انسان در مسیر رشد و تعالی ذکر شده است.

ولایت: چارچوبی برای هدایت و دوری از انحراف

حجت‌الاسلام خسروپناه افزود: مفهوم ولایت، جایگاه محوری در آموزه‌های قرآنی دارد و سوره مائده که از آخرین سوره‌های نازل‌شده بر پیامبر اکرم (ص) است، به طور خاص به این موضوع پرداخته است. در این سوره هم به ولایت ایجابی و هم به ولایت سلبی اشاره شده است.

وی به آیاتی نظیر إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا (ولی شما تنها خدا، پیامبر و کسانی هستند که ایمان آورده و نماز برپا می‌کنند) و یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَالنَّصَارَى أَوْلِیَاءَ (ای کسانی که ایمان آورده‌اید، یهود و نصارا را به عنوان ولی خود انتخاب نکنید) اشاره کرد و تأکید کرد: این آیات، چارچوبی برای هدایت انسان‌ها و دوری از انحراف را ارائه می‌دهند.

خسروپناه بر اهمیت انس با قرآن تأکید کرد و گفت: خدا را شاکر باشید که در محیطی قرآنی قرار دارید. انس با قرآن، فهم معارف آن و تدبر در آیات الهی، پایه و اساس هر بحث علمی، فلسفی و فقهی است. در هر حوزه‌ای که فعالیت می‌کنید، قرآن را منبع اصلی قرار دهید و اجازه ندهید دیگران در استفاده از این منبع الهی بر شما پیشی بگیرند.

وی در پایان سخنان خود اظهار داشت: امیدوارم خداوند، معرفت، فهم، تدبر و تفقه در قرآن را نصیب همه ما کند و عاقبت ما را ختم به خیر کرده و ما را از شهدا شرمنده نکند. ان‌شاءالله در مسیر قرآن، توفیق شهادت را نیز داشته باشیم.