تاریخچه ی هواپیما BAe 146

هواپیمای BAe 146 با ظاهر متمایز خود از جمله چهار موتور زیر بال و دم T شکل یکی از جت های منطقه ای شناخته شده در صنعت هوانوردی است. این هواپیما که برای عملیات در فرودگاه های با باند کوتاه و مسیرهای با مسافر متوسط طراحی شده ویژگی های منحصر به فردی دارد که آن را برای انواع ماموریت ها مناسب ساخته است. اگر کنجکاوید درباره تاریخچه طراحی انواع مختلف و جایگاه این هواپیما در ناوگان های هوایی جهان و به خصوص ایران بیشتر بدانید این محتوا به شما کمک خواهد کرد تا نگاه جامع تری به این پرنده بریتانیایی پیدا کنید.

مختصری درباره شرکت هواپیماسازی بریتیش ایروسپیس

شرکت هواپیماسازی بریتیش ایروسپیس (British Aerospace) در سال ۱۹۷۷ در بریتانیا تاسیس شد. این شرکت نتیجه ادغام چندین شرکت هوافضای بریتانیایی از جمله بریتیش ایرکرفت کورپوریشن و هاوکر سیدلی بود. هدف از این ادغام ایجاد یک شرکت ملی قدرتمند در صنعت هوافضا بود.

بریتیش ایروسپیس در طول فعالیت خود به تولید انواع هواپیماهای نظامی و مسافربری و همچنین سیستم های دفاعی پرداخت. این شرکت نقش مهمی در پروژه های بین المللی مانند کنکورد و ایرباس ای۳۰۰ نیز ایفا کرد. در سال ۱۹۹۹ بریتیش ایروسپیس با مارکونی الکترونیک سیستمز ادغام شد و شرکت بزرگتر BAE Systems را تشکیل داد که امروزه یکی از بزرگترین شرکت های دفاعی و هوافضای جهان محسوب می شود.

تاریخچه ی هواپیما BAe 146

پروژه هواپیمای BAe 146 در ابتدا توسط شرکت هاوکر سیدلی با نام HS 146 در دهه ۱۹۷۰ آغاز شد. هدف از طراحی این هواپیما ساخت یک جت منطقه ای با قابلیت پرواز از فرودگاه های کوچک و کم تجهیزات بود. با تشکیل بریتیش ایروسپیس در سال ۱۹۷۷ پروژه HS 146 نیز به این شرکت منتقل و با نام BAe 146 ادامه یافت.

اولین پرواز آزمایشی هواپیمای BAe 146 در سپتامبر سال ۱۹۸۱ انجام شد و پس از گذراندن مراحل تست و دریافت گواهینامه های لازم در می سال ۱۹۸۳ وارد خدمت تجاری شد. این هواپیما به سرعت به دلیل توانایی های عملیاتی خود در مسیرهای کوتاه و فرودگاه های چالش برانگیز مورد توجه قرار گرفت. بریتیش ایروسپیس تا سال ۲۰۰۱ به تولید مدل های مختلف این هواپیما ادامه داد.

اصول طراحی و ساخت هواپیمای BAE

طراحی هواپیمای BAe 146 بر مبنای نیاز به یک هواپیمای منطقه ای منعطف صورت گرفت. یکی از ویژگی های برجسته آن استفاده از چهار موتور توربوفن است. این پیکربندی حتی در صورت از دست دادن یک یا دو موتور سطح بالایی از افزونگی و ایمنی را فراهم می کند. موتورها به گونه ای طراحی شده اند که صدای کمی تولید کنند که این ویژگی به آن لقب «جت نجواکننده» را داده است.

بال هواپیما در بالای بدنه (High-wing) نصب شده است. این طراحی به همراه ارابه های فرود قوی قابلیت عملیات در باندهای کوتاه و نیمه آماده را به هواپیما می دهد. دم T شکل نیز یکی دیگر از مشخصه های ظاهری آن است که به بهبود عملکرد در سرعت های پایین و پایداری در هنگام فرود کمک می کند. این اصول طراحی BAe 146 را برای مسیرهای منطقه ای و فرودگاه های نزدیک به مناطق مسکونی ایده آل ساخته است.

مشخصات فنی هواپیما BAe 146

هواپیمای BAe 146 در سری های مختلفی تولید شده که مشخصات فنی آن ها کمی متفاوت است اما ویژگی های کلی مشترکی دارند. مدل های اصلی شامل سری ۱۰۰ ۲۰۰ و ۳۰۰ هستند که به ترتیب طول بدنه و ظرفیت مسافر آن ها افزایش یافته است. طول بال های این هواپیما حدود ۲۶ متر است و طول بدنه آن بسته به مدل بین ۲۶ تا ۳۲ متر متغیر است.

این هواپیما قادر است با سرعت کروز حدود ۷۵۰ کیلومتر بر ساعت پرواز کند و سقف پرواز عملیاتی آن حدود ۱۱۰۰۰ متر (۳۵۰۰۰ پا) است. ظرفیت مسافر آن نیز از حدود ۸۰ نفر در مدل ۱۰۰ تا بیش از ۱۰۰ نفر در مدل ۳۰۰ متغیر است. استفاده از چهار موتور نیروی رانش کافی برای برخاست در مسافت های کوتاه را فراهم می کند و ساختار کلی آن برای دوام و قابلیت اطمینان در چرخه های پروازی متعدد طراحی شده است.

انواع سری های هواپیمای BAe 146 در جهان

خانواده هواپیمای BAe 146 شامل چندین مدل اصلی است که با گذشت زمان توسعه یافته اند. این سری ها نیازهای مختلف بازار هوانوردی منطقه ای را پوشش داده اند و از نظر ابعاد ظرفیت و فناوری تفاوت هایی با هم دارند. شناخت این مدل ها به درک بهتر کاربردهای متنوع این هواپیما کمک می کند.

مدل BAe 146-100 نام اولین مدل

مدل BAe 146-100 اولین نسخه تولید شده از این هواپیما بود که در سال ۱۹۸۳ وارد خدمت شد. این مدل کوتاه ترین بدنه را در میان سری های اصلی دارد و معمولاً برای حمل حدود ۸۰ تا ۹۰ مسافر پیکربندی می شد. BAe 146-100 پایه ای برای توسعه مدل های بعدی بود و قابلیت های برخاست و فرود کوتاه آن در این مدل نیز کاملاً مشهود بود.

هواپیمای BAe 146-200 بریتانیایی با افزایش طول

مدل BAe 146-200 نسخه کشیده شده مدل ۱۰۰ است که با افزایش طول بدنه ظرفیت حمل مسافر آن نیز بیشتر شد. این مدل معمولاً می توانست حدود ۹۰ تا ۱۰۵ مسافر را جابجا کند. BAe 146-200 به یکی از محبوب ترین مدل های این خانواده تبدیل شد و به طور گسترده ای توسط خطوط هوایی منطقه ای در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفت.

هواپیمای BAe 146-300 بریتانیایی ارتقای مدل قبلی

مدل BAe 146-300 طولانی ترین نسخه در میان سری های اصلی BAe 146 است. این مدل با افزایش بیشتر طول بدنه ظرفیت مسافر را به بیش از ۱۰۰ نفر (معمولاً ۱۰۰ تا ۱۱۲ نفر) رساند. علاوه بر افزایش ظرفیت بهبودهای جزئی دیگری نیز در این مدل اعمال شد. BAe 146-300 به دلیل ظرفیت بیشتر برای مسیرهای پرترجیح تر مورد استفاده قرار گرفت و در برخی ناوگان ها مدل غالب این خانواده بود.

هواپیما BAe Avro نمونه پیشرفته

در سال ۱۹۹۲ بریتیش ایروسپیس نسخه بهبود یافته ای از BAe 146 را با نام Avro RJ (Avro Regional Jet) معرفی کرد. این خانواده شامل مدل های RJ70 RJ85 و RJ100 بود که به ترتیب جایگزین مدل های BAe 146-100 -200 و -300 شدند. تفاوت اصلی Avro RJ با BAe 146 در استفاده از موتورهای توربوفن جدیدتر LF507 بود که بهبودهایی در عملکرد مصرف سوخت و کاهش صدا داشتند. همچنین کابین خلبان نیز دستخوش تغییراتی شد.

مدل هواپیما Avro RJ با کابین خلبان پیشرفته

یکی از ارتقاهای مهم در خانواده Avro RJ به روزرسانی کابین خلبان بود. در این مدل ها از فناوری های جدیدتر و نمایشگرهای الکترونیکی (EFIS) استفاده شد که بار کاری خلبانان را کاهش داده و آگاهی موقعیتی آن ها را بهبود بخشید. این پیشرفت ها Avro RJ را به یک هواپیمای مدرن تر تبدیل کرد و رقابت پذیری آن را در بازار جت های منطقه ای افزایش داد.

مدل هواپیمای Avro RJX نسل آخر هواپیمای BAe

Avro RJX جدیدترین و آخرین نسل توسعه یافته از خانواده BAe 146/Avro RJ بود که در اواخر دهه ۱۹۹۰ معرفی شد. این مدل از موتورهای جدیدتر و بهینه تر Honeywell AS977 استفاده می کرد که وعده بهبود قابل توجهی در مصرف سوخت و کاهش هزینه های عملیاتی را می داد. با این حال پروژه RJX با مشکلات فنی مواجه شد و تنها تعداد محدودی از آن ساخته شد پیش از اینکه تولید کل خانواده در سال ۲۰۰۱ متوقف شود.

مدل نظامی هواپیمای انگلیسی با نام BAe 146STA

علاوه بر مدل های مسافربری یک نسخه نظامی از هواپیمای BAe 146 نیز با نام BAe 146STA (Short Take-off and Landing Tactical Airlifter) توسعه یافت. این مدل برای حمل و نقل نظامی و باری طراحی شده بود و دارای یک رمپ بارگیری در قسمت عقب بدنه بود تا امکان بارگیری و تخلیه آسان تجهیزات و نفرات در مناطق عملیاتی فراهم شود. این مدل به دلیل قابلیت های STOL (برخاست و فرود کوتاه) برای عملیات در فرودگاه های صحرایی و نامجهز مناسب بود.

معرفی هواپیمای BAe معروف به جت منطقه ای

هواپیمای BAe 146 به طور گسترده ای به عنوان یک «جت منطقه ای» شناخته می شود. این اصطلاح به هواپیماهایی اطلاق می شود که برای پرواز در مسیرهای نسبتاً کوتاه بین شهرهای نزدیک یا از فرودگاه های کوچکتر به هاب های اصلی طراحی شده اند. BAe 146 با قابلیت های برخاست و فرود کوتاه توانایی عملیات از فرودگاه هایی که باندهای کوتاه تر یا محدودیت های دیگری دارند را فراهم می کند.

استفاده از چهار موتور نیز در این زمینه مزیت محسوب می شود زیرا نیروی رانش بیشتری برای برخاست سریع فراهم می کند. این ویژگی ها باعث شد BAe 146 به گزینه ای محبوب برای خطوط هوایی منطقه ای در نقاط مختلف جهان تبدیل شود و امکان اتصال شهرهای کوچکتر را به شبکه حمل و نقل هوایی فراهم آورد.

معرفی کم سر و صداترین هواپیمای مسافربری جهان

یکی از ویژگی های برجسته و مزیت رقابتی اصلی هواپیمای BAe 146 صدای بسیار کم موتورهای آن به خصوص در مراحل برخاست و فرود است. این ویژگی باعث شد به آن لقب «Whisperjet» یا «جت نجواکننده» داده شود. در زمان طراحی و تولید BAe 146 یکی از کم صداترین هواپیماهای مسافربری در کلاس خود و حتی در مقایسه با بسیاری از جت های بزرگتر بود.

این قابلیت کاهش صدا امکان عملیات در فرودگاه هایی که در نزدیکی مناطق مسکونی قرار دارند و محدودیت های سخت گیرانه ای برای آلودگی صوتی دارند را فراهم می کرد. این جنبه زیست محیطی BAe 146 را به گزینه ای جذاب برای خطوط هوایی فعال در این مسیرها تبدیل کرد و به موفقیت آن در بازار کمک شایانی نمود.

هواپیما HS 146 رقیبی برای فوکر F27

پروژه هواپیمای BAe 146 در ابتدا با نام HS 146 توسط شرکت هاوکر سیدلی آغاز شد. یکی از اهداف این پروژه ارائه یک هواپیمای جت بود که بتواند با هواپیماهای توربوپراپ محبوب آن زمان مانند فوکر F27 و هاوکر سیدلی HS 748 رقابت کند. در حالی که F27 و HS 748 از موتورهای ملخی استفاده می کردند HS 146 از موتورهای جت بهره می برد.

مزیت HS 146/BAe 146 نسبت به توربوپراپ ها سرعت بالاتر و راحتی بیشتر (به دلیل لرزش کمتر موتورهای جت) بود در حالی که با طراحی خاص خود (بال بالا و چهار موتور) قابلیت عملیات در باندهای کوتاه مشابه توربوپراپ ها را نیز حفظ می کرد. این ترکیب از ویژگی ها آن را به رقیبی جدی برای هواپیماهای ملخی در بازار منطقه ای تبدیل کرد.

درباره ی هواپیما BAe 146 در ایران

هواپیمای BAe 146 سابقه طولانی در ناوگان هوایی ایران دارد و توسط چندین شرکت هواپیمایی ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است. شرکت هایی مانند ماهان ایر قشم ایر تابان ایر و اخیراً یزد ایر از این هواپیما در مسیرهای داخلی و گاهی منطقه ای استفاده کرده اند. مدل BAe 146-300 به خصوص در ناوگان ماهان ایر حضور پررنگی داشته است.

این هواپیماها معمولاً برای مسیرهای کوتاه و متوسط داخلی به کار گرفته می شوند. با توجه به تحریم ها و محدودیت ها در دسترسی به قطعات یدکی نگهداری و عملیات این هواپیماها در ایران با چالش هایی همراه بوده است. با این حال همچنان تعدادی از این هواپیماها در ناوگان برخی ایرلاین های ایرانی فعال هستند و به جابجایی مسافر می پردازند هرچند برخی دیگر به دلیل مشکلات فنی زمین گیر شده اند.

کدام ایرلاین های ایرانی از هواپیماهای BAe استفاده می کنند؟

در حال حاضر ایرلاین های ایرانی مانند ماهان ایر قشم ایر و یزد ایر از هواپیماهای BAe 146 یا مدل های پیشرفته تر Avro RJ در ناوگان خود استفاده می کنند. تابان ایر نیز قبلاً از این هواپیما استفاده می کرد.

چرا هواپیما BAe 146 جت منطقه ای یا Whisperjet نامیده می شود؟

این هواپیما به دلیل طراحی برای مسیرهای کوتاه و فرودگاه های کوچکتر جت منطقه ای نامیده می شود. لقب Whisperjet (جت نجواکننده) نیز به خاطر صدای بسیار کم موتورهای آن در هنگام عملیات به آن داده شده است.

آیا هواپیما BAe 146 هواپیمای ایمنی است؟

BAe 146 به طور کلی یک هواپیمای ایمن محسوب می شود. طراحی چهار موتوره آن افزونگی بالایی در تامین نیروی رانش فراهم می کند که یک مزیت ایمنی است. سابقه عملیاتی آن نیز نشان دهنده سطح ایمنی قابل قبول است.

تفاوت هواپیما BAe 146 و Avro RJ چیست؟

Avro RJ نسخه ارتقا یافته BAe 146 است. تفاوت های اصلی شامل موتورهای جدیدتر و بهینه تر اویونیک پیشرفته تر در کابین خلبان (استفاده از نمایشگرهای الکترونیکی) و بهبودهای جزئی دیگر در سیستم ها است.

آیا هواپیماهای BAe 146 همچنان در ایران فعال هستند؟

بله با وجود چالش های مربوط به نگهداری و تامین قطعات تعدادی از هواپیماهای BAe 146 و Avro RJ همچنان در ناوگان برخی ایرلاین های ایرانی مانند ماهان ایر قشم ایر و یزد ایر فعال هستند و پرواز می کنند.

تولید هواپیمای BAe 146 چه زمانی متوقف شد؟

تولید هواپیمای BAe 146 و مدل های خانواده Avro RJ در سال ۲۰۰۱ میلادی توسط شرکت بریتیش ایروسپیس (که در آن زمان بخشی از BAE Systems شده بود) متوقف شد و خط تولید آن برای همیشه بسته شد.