خلاصه کتاب وقتی می میریم چه می شود؟ ( نویسنده سام پرنیا )

وقتی می میریم چه می شود؟ این پرسشی است که قرن ها ذهن بشر را به خود مشغول کرده است و پاسخ آن در کتاب وقتی می میریم چه می شود؟ اثر دکتر سام پرنیا، با رویکردی علمی و پژوهشی عمیق بررسی می شود. این کتاب با تحلیل شواهد تجربی و داده های بالینی، به کاوش در پدیده ی آگاهی پس از توقف حیات می پردازد و مرزهای درک ما از مرگ را به چالش می کشد.

مرگ، پدیده ای است که هر انسانی دیر یا زود با آن روبه رو می شود؛ اما رازهای نهفته در پس پرده ی آن، همواره یکی از بزرگ ترین دغدغه های فلسفی و علمی بشر بوده است. آیا مرگ پایان مطلق آگاهی و وجود است، یا صرفاً یک گذار به حالتی دیگر؟ این پرسش بنیادی، در طول تاریخ، موضوع بحث های بی شماری در فلسفه، دین و علم بوده است. در میان این بحث ها، دکتر سام پرنیا، پزشک و محقق برجسته ی مراقبت های ویژه، با رویکردی کاملاً علمی و مستند، قدم در این عرصه ی پر رمز و راز گذاشته و از طریق پژوهش های گسترده ی خود، یافته هایی شگفت انگیز را ارائه کرده است.

کتاب وقتی می میریم چه می شود؟ (What Happens When We Die?)، حاصل سال ها تحقیق و جمع آوری شواهد بالینی دکتر پرنیا و تیم اوست. این کتاب به جای تکیه بر باورهای مذهبی یا گمانه زنی های فلسفی، بر داده های ملموس و قابل اندازه گیری پزشکی تمرکز دارد و به بررسی پدیده ی تجربیات نزدیک به مرگ (NDEs) می پردازد. این تجربیات، که توسط افرادی گزارش شده اند که از مرگ بالینی بازگشته اند، حاوی اطلاعاتی حیرت آور درباره ی آگاهی در شرایطی هستند که از نظر پزشکی، مغز هیچ فعالیتی ندارد. این خلاصه، دروازه ای برای ورود به دنیای ایده های پرنیا و درک عمیق تر مفاهیم کتاب است و به خواننده این امکان را می دهد که با ساختار فکری و محتوایی این اثر پیشگام آشنا شود.

درباره نویسنده: دکتر سام پرنیا کیست؟

دکتر سام پرنیا، نامی آشنا در حوزه ی تحقیقات مرگ و آگاهی است. او نه یک فیلسوف و نه یک عالم مذهبی، بلکه یک پزشک برجسته ی مراقبت های ویژه و متخصص ریه است که سال هاست در خط مقدم مواجهه با مرگ و زندگی قرار دارد. تحصیلات آکادمیک او شامل فارغ التحصیلی از دانشگاه لندن و دریافت مدرک دکترای زیست شناسی سلولی از دانشگاه ساوت همپتون است. این پیشینه ی علمی قوی، به او این امکان را داده است تا با نگاهی کاملاً مستند و پژوهشی، به بررسی یکی از پیچیده ترین و دیرینه ترین معماهای بشری بپردازد.

دکتر پرنیا علاوه بر فعالیت های بالینی خود در بیمارستان های انگلستان و مرکز پزشکی ویل کرنل در نیویورک، مقالات علمی متعددی در مجلات معتبر پزشکی و علمی به چاپ رسانده است. او با هدایت پروژه های تحقیقاتی بزرگی همچون پروژه آگاه (AWARE study)، به جمع آوری و تحلیل داده های مربوط به تجربیات نزدیک به مرگ و آگاهی در زمان مرگ بالینی پرداخته است. تحقیقات او که بر پایه ی پروتکل های دقیق علمی و با هدف حذف عوامل مداخله گر انجام شده اند، اعتبار ویژه ای به یافته هایش بخشیده اند. این اعتبار علمی، اساس محکمی برای استدلال های او در کتاب وقتی می میریم چه می شود؟ فراهم آورده و آن را از بسیاری از آثار مشابه که بر پایه ی گمانه زنی بنا شده اند، متمایز می کند.

چرا کتاب وقتی می میریم چه می شود؟ اثری ضروری است؟

موضوع مرگ و آگاهی، از دیرباز در عمق وجود انسان ریشه دوانده است. هر تمدنی، هر فرهنگی و هر فردی، به نوعی با این پرسش بنیادین دست و پنجه نرم کرده است. اما آنچه کتاب وقتی می میریم چه می شود؟ اثر دکتر سام پرنیا را به یک اثر ضروری و متفاوت تبدیل می کند، رویکرد منحصربه فرد آن است. این کتاب، برخلاف بسیاری از آثار که صرفاً به جنبه های فلسفی، مذهبی یا عرفانی مرگ می پردازند، با تکیه بر شواهد علمی و پزشکی، به این پدیده ی اسرارآمیز نگاه می کند.

دکتر پرنیا به تناقضی عمیق اشاره می کند: در حالی که علم پزشکی، مرگ مغزی را به عنوان نقطه ی پایان قطعی حیات تلقی می کند، گزارش های متعددی از آگاهی و هشیاری در افرادی وجود دارد که پس از مرگ بالینی (توقف قلب و تنفس) احیا شده اند. این افراد از تجربیاتی صحبت می کنند که در زمان فقدان فعالیت مغزی رخ داده است، مانند مشاهده ی صحنه های خارج از بدن، شنیدن مکالمات پزشکان، یا مرور سریع تمام زندگی. این تناقض، چالشی جدی برای درک رایج ما از رابطه ی میان مغز و آگاهی ایجاد می کند.

اهمیت کتاب وقتی می میریم چه می شود؟ سام پرنیا در این است که نه تنها این تناقض را مطرح می کند، بلکه با ارائه ی داده های مستند و نتایج پروژه های تحقیقاتی عظیم خود، تلاش می کند به آن پاسخ دهد. این کتاب دیدگاه های رایج درباره ی مرگ و فرآیند آن را به چالش می کشد و افق های جدیدی را در فهم ما از پدیده ی آگاهی، حتی پس از توقف علائم حیاتی، می گشاید. برای هر کسی که به دنبال درکی عمیق تر، علمی تر و حتی آرامش بخش تر از مرگ است، این کتاب یک راهنمای ضروری محسوب می شود.

تعریف مرگ از دیدگاه سام پرنیا: فرآیندی قابل بازگشت

دکتر سام پرنیا دیدگاهی انقلابی درباره ی مرگ ارائه می دهد که فراتر از تصورات سنتی است. او معتقد است که مرگ، یک لحظه ی خاص و ناگهانی نیست، بلکه یک فرآیند پیچیده و اغلب قابل بازگشت است. این نگرش، مبنای بسیاری از پژوهش های او و درک نوین ما از پدیده ی آگاهی پس از توقف فعالیت های حیاتی است. برای درک عمیق تر این مفهوم، باید تمایز میان مرگ بالینی و مرگ مغزی را بشناسیم.

مرگ بالینی: این حالت زمانی رخ می دهد که قلب از تپش بازمی ایستد و تنفس متوقف می شود. در این مرحله، جریان خون به مغز و سایر اعضای حیاتی قطع می شود. از دیدگاه پزشکی رایج، فرد مرده تلقی می شود، اما از نظر پرنیا، این نقطه، پایان مطلق نیست. در واقع، بسیاری از تجربیات نزدیک به مرگ (NDE) در همین مرحله رخ می دهند. پرنیا تاکید می کند که در این فاز، هنوز فرصت برای احیای بیمار و بازگشت به زندگی وجود دارد و همین نکته، اهمیت حیاتی احیای قلبی-ریوی (CPR) و مراقبت های پس از احیا را دوچندان می کند.

مرگ مغزی: این وضعیت به توقف کامل و برگشت ناپذیر تمامی فعالیت های مغزی اشاره دارد. زمانی که سلول های مغزی به دلیل کمبود اکسیژن برای مدت طولانی آسیب ببینند و فعالیت الکتریکی مغز کاملاً متوقف شود، مرگ مغزی رخ می دهد که از نظر پزشکی، برگشت ناپذیر است. پرنیا می پذیرد که پس از مرگ مغزی، دیگر امکان بازگشت آگاهی وجود ندارد، اما او بر این نکته تأکید می کند که آگاهی می تواند در دوره ی بین مرگ بالینی و مرگ مغزی، یعنی در آن پنجره ی طلایی پس از توقف قلب، ادامه یابد.

تحقیقات پرنیا و تیمش، شواهد پزشکی متعددی را در مورد امکان بازگشت از مرگ ارائه می دهند. او به مواردی اشاره می کند که افراد پس از ساعت ها مرگ بالینی، با اقدامات احیای پیشرفته، به زندگی بازگشته اند و قادر به یادآوری جزئیاتی از دوران مرده بودن خود بوده اند. این یافته ها، این ایده را که مرگ یک لحظه و یک نقطه ی بدون بازگشت است، به چالش می کشند و نشان می دهند که مرگ می تواند فرآیندی تدریجی باشد که در برخی مراحل آن، حتی آگاهی نیز می تواند پابرجای بماند. این درک، نه تنها برای علم پزشکی، بلکه برای درک ما از ماهیت وجود و هویت انسانی نیز پیامدهای عمیقی دارد.

دکتر سام پرنیا معتقد است که مرگ یک لحظه خاص نیست، بلکه یک فرآیند قابل بازگشت است که در طول آن، آگاهی می تواند حتی پس از توقف قلب و تنفس، ادامه یابد.

تجربیات نزدیک به مرگ (NDEs): شواهد علمی و الگوهای مشترک

یکی از محوری ترین مباحث کتاب وقتی می میریم چه می شود؟ به پدیده ی تجربیات نزدیک به مرگ (NDEs) اختصاص دارد. NDE ها، رویدادهای روانشناختی عمیقی هستند که توسط افرادی گزارش می شوند که در آستانه ی مرگ قرار گرفته اند یا از مرگ بالینی بازگشته اند. این تجربیات، که در فرهنگ ها و زمینه های مختلف گزارش شده اند، الگوهای مشترک و ویژگی های تکرارشونده ای دارند که از جمله ی آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس خروج از بدن و مشاهده ی محیط از بالا (تجربه ی خارج از بدن)
• حرکت در تونلی تاریک به سمت نوری درخشان
• احساس آرامش مطلق و رهایی از درد و ترس
• مرور سریع وقایع زندگی (Life Review)
• ملاقات با بستگان فوت شده یا موجودات نوری مهربان
• احساس وحدت با جهان و درک عمیق از وجود

دکتر پرنیا و تیمش، برخلاف رویکردهای گذشته که NDEها را صرفاً پدیده های روانشناختی یا مذهبی می دانستند، با رویکردی کاملاً علمی به این موضوع نگریسته اند. پروژه ی اصلی او، مطالعه ی آگاهی در احیا یا همان پروژه AWARE، یکی از گسترده ترین تحقیقات در این زمینه است که هزاران مورد NDE را از نظر علمی بررسی کرده است. این پروژه با استفاده از پروتکل های دقیق پژوهشی، از جمله قرار دادن تصاویر و اشیای پنهان در اتاق های عمل و بخش های مراقبت ویژه که تنها در صورت خروج آگاهی از بدن قابل مشاهده بودند، تلاش کرده است تا صحت این تجربیات را راستی آزمایی کند.

نحوه ی جمع آوری داده ها در این تحقیقات از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تیم پرنیا، بیماران احیا شده را با دقت مورد مصاحبه قرار می دادند و جزئیات تجربیات آن ها را ثبت می کردند. سپس این گزارش ها با اطلاعات پزشکی موجود (مانند وضعیت بالینی، داروهای مصرفی، و فعالیت های مغزی در زمان مرگ بالینی) مقایسه می شدند. برای دسته بندی و ارزیابی شدت NDE ها، از معیارهایی مانند شاخص گریسون (Greyson Scale) استفاده می شود که شامل مجموعه ای از سوالات برای سنجش عمق و ویژگی های تجربه است. این رویکرد ساختاریافته، به محققان امکان می دهد تا به جای تکیه بر حکایات فردی، به داده های قابل اعتماد دست یابند.

یکی از چالش های اصلی در بررسی NDEها، این فرضیه است که این تجربیات صرفاً توهمات مغزی هستند که در شرایط بحرانی (مانند کمبود اکسیژن، فعالیت های شیمیایی مغز، یا اثر داروها) ایجاد می شوند. دکتر پرنیا به این نظریه با ارائه ی شواهد متضاد پاسخ می دهد. او به مواردی اشاره می کند که بیماران در زمان مرگ بالینی، که هیچ فعالیت مغزی قابل اندازه گیری ای در آن ها ثبت نشده است، قادر به گزارش جزئیات واقعی و قابل تأیید از محیط اطراف خود بوده اند؛ مانند مکالمات پزشکان، اقدامات انجام شده برای احیا، یا حتی جزئیات ابزارهای جراحی. این شواهد، این ایده را که NDEها صرفاً محصول مغز در حال مرگ هستند، به چالش می کشند و این سوال را مطرح می کنند: اگر مغز از کار افتاده، چگونه آگاهی ادامه پیدا می کند و اطلاعات دقیق از محیط را دریافت می کند؟ این معما، دکتر پرنیا را به سمت فرضیه های جسورانه تر درباره ی ماهیت آگاهی سوق می دهد.

معمای آگاهی: آیا ذهن می تواند جدا از مغز عمل کند؟

بخش قابل توجهی از کتاب وقتی می میریم چه می شود؟ به یکی از عمیق ترین معماهای علمی و فلسفی می پردازد: ماهیت آگاهی و رابطه ی آن با مغز. نظریه ی غالب در علوم اعصاب این است که آگاهی، محصول نهایی فعالیت های پیچیده ی الکتروشیمیایی مغز است. به عبارت دیگر، ذهن چیزی نیست جز فرآورده ی مغز. اما یافته های دکتر سام پرنیا و تجربیات نزدیک به مرگ، این نظریه ی رایج را به چالش می کشند و سوالی جسورانه را مطرح می کنند: آیا ممکن است آگاهی، مستقل از فعالیت های مغز وجود داشته باشد، یا حداقل در زمان توقف فعالیت های مغزی، به نحوی ادامه یابد؟

دکتر پرنیا شواهد قانع کننده ای را برای فرضیه ی خود ارائه می دهد. او داستان های متعددی از بیماران را روایت می کند که در زمان مرگ بالینی – یعنی زمانی که قلبشان متوقف شده، تنفسشان قطع شده و هیچ فعالیت مغزی قابل شناسایی ای وجود نداشته است – قادر به آگاهی از محیط اطراف خود بوده اند. این بیماران پس از احیا، جزئیاتی دقیق و قابل تأیید از وقایع اتاق عمل یا بخش مراقبت های ویژه را گزارش کرده اند. مثلاً، برخی از بیماران توانسته اند مکالمات پزشکان و پرستاران را به کلمه به کلمه بازگو کنند، برخی دیگر ابزارهای جراحی یا حتی لباس های کارکنان بیمارستان را توصیف کرده اند که از دیدگاه سنتی، در حالت ناخودآگاهی مطلق غیرممکن است.

یکی از برجسته ترین نمونه ها، داستان بیماری است که در حین جراحی دچار ایست قلبی شد و مغزش برای مدت طولانی بدون فعالیت ماند. با این حال، او پس از بازگشت، نه تنها توانست جزئیات دقیق جراحی را توصیف کند، بلکه قادر بود اشیایی را که تیم تحقیقاتی به صورت پنهانی در ارتفاع بالا در اتاق عمل قرار داده بودند، شناسایی کند. این اشیاء فقط از بالا قابل دیدن بودند، و بیمار مدعی بود که در حالت خروج از بدن، آن ها را مشاهده کرده است. چنین گزارش هایی، پرسش های بنیادینی را درباره ی منبع و ماهیت آگاهی مطرح می کنند: اگر مغز از کار افتاده، چگونه آگاهی ادامه پیدا می کند؟ چگونه این اطلاعات از دنیای فیزیکی دریافت می شوند؟

دکتر پرنیا به دنبال پاسخ هایی فراتر از مدل های سنتی است که آگاهی را صرفاً به مغز محدود می کنند. او به این امکان می اندیشد که آگاهی ممکن است نوعی انرژی یا پدیده باشد که در زمان مرگ بالینی، از مغز آزاد شده و به فعالیت خود ادامه می دهد، یا شاید مغز تنها یک رابط یا گیرنده برای آگاهی باشد، نه تولیدکننده ی آن. این فرضیه، نه تنها پیچیدگی های ناشناخته ی بیشتری را به همراه دارد، بلکه افق های جدیدی را برای تحقیقات آینده در علوم اعصاب، فیزیک کوانتوم و حتی فلسفه باز می کند و می تواند درک ما از زندگی و مرگ را به طور اساسی تغییر دهد.

چالش های علمی و فرضیه های جایگزین

همانند هر پژوهش پیشگامانه ای، تحقیقات دکتر سام پرنیا و تیمش در زمینه ی تجربیات نزدیک به مرگ و آگاهی پس از مرگ بالینی نیز با چالش ها و انتقاداتی روبه رو بوده است. منتقدان اغلب سعی در ارائه ی فرضیه های جایگزین برای توضیح NDEها دارند که بر پایه ی مکانیسم های شناخته شده ی زیستی و روانشناختی استوار هستند. دکتر پرنیا در کتاب خود، به این نقدها پاسخ می دهد و ناکافی بودن برخی از این توضیحات را نشان می دهد.

یکی از رایج ترین فرضیه ها، توجیه NDEها با کمبود اکسیژن در مغز (هایپوکسیا) است. بر اساس این نظریه، هنگامی که جریان خون و اکسیژن به مغز کاهش می یابد، سلول های مغزی دچار اختلال شده و توهمات و تجربه هایی شبیه به NDE ایجاد می کنند. پرنیا اذعان دارد که کمبود اکسیژن می تواند منجر به توهم شود، اما او تاکید می کند که تجربیات ناشی از هایپوکسیا معمولاً آشفته، نامنظم و فاقد آن ساختار و جزئیات دقیق و قابل تأییدی هستند که در NDEهای واقعی گزارش می شوند. علاوه بر این، بسیاری از NDEها در شرایطی رخ داده اند که میزان اکسیژن مغز کنترل شده و در سطح نرمال بوده است.

فرضیه ی دیگر، نقش داروها و مواد شیمیایی آزادشده در مغز در زمان استرس شدید است. مثلاً، ترشح اندورفین ها یا دی متیل تریپتامین (DMT) ممکن است مسئول ایجاد حس آرامش یا دیدن تونل نور باشد. پرنیا پاسخ می دهد که اگرچه برخی داروها می توانند اثرات روانگردان داشته باشند، اما این اثرات معمولاً تصادفی و نامربوط به جزئیات واقعی محیط هستند. همچنین، بسیاری از بیمارانی که NDE را تجربه کرده اند، هیچ داروی مشخصی که بتواند چنین اثراتی را توجیه کند، مصرف نکرده بودند.

فرضیه های روانشناختی نیز مطرح شده اند؛ مانند این ایده که NDEها واکنش های دفاعی ذهن به ترس از مرگ هستند، یا خاطرات سرکوب شده که در شرایط بحرانی فعال می شوند. پرنیا با بررسی دقیق این نظریه ها، آن ها را نیز ناکافی می داند. او اشاره می کند که کودکان خردسال نیز NDE را تجربه می کنند، در حالی که هنوز درکی کامل از مفهوم مرگ و ترس های مرتبط با آن ندارند. همچنین، ماهیت واقع گرایانه و جزئیات دقیق گزارش های NDE که با واقعیت بیرونی تطابق دارند، با مفهوم واکنش دفاعی یا خاطرات سرکوب شده همخوانی ندارد.

دکتر پرنیا بر این نکته تأکید می کند که هیچ یک از فرضیه های جایگزین رایج، به تنهایی یا در کنار هم، نمی توانند تمام جنبه های پیچیده ی تجربیات نزدیک به مرگ، به ویژه آگاهی و دریافت اطلاعات واقعی در زمان فقدان فعالیت مغزی را توضیح دهند. او نیاز به تحقیقات بیشتر و بین رشته ای را برای حل این معمای عمیق یادآور می شود و تاکید دارد که برای درک کامل این پدیده، باید از محدودیت های پارادایم های فعلی فراتر رفت و با ذهنی باز به دنبال پاسخ های جدید گشت.

پیامدهای یافته ها: تحول در پزشکی و درک بشریت از وجود

یافته های دکتر سام پرنیا در کتاب خلاصه کتاب سام پرنیا و پژوهش های مرتبط با آن، تنها به بحث های نظری محدود نمی شوند؛ بلکه پیامدهای عملی و فلسفی عمیقی برای پزشکی مدرن و درک کلی بشریت از وجود دارند. درک جدید از مرگ به عنوان یک فرآیند و نه یک لحظه ی واحد، می تواند به تحولات چشمگیری در نحوه ی مراقبت از بیماران در حال مرگ و پروتکل های احیا منجر شود.

در حوزه ی پزشکی، پذیرش این ایده که آگاهی ممکن است در مراحل اولیه ی مرگ بالینی همچنان حضور داشته باشد، مسئولیت پزشکان و تیم های درمانی را دوچندان می کند. این موضوع بر اهمیت احیای قلبی-ریوی (CPR) با کیفیت بالا و طولانی مدت تأکید دارد، چرا که فرصت بیشتری برای بازگشت بیمار و حفظ قابلیت های شناختی او فراهم می آورد. این درک همچنین می تواند منجر به تغییر در پروتکل های مراقبت های پس از احیا شود، با تمرکز بیشتر بر حفظ عملکرد مغز و محافظت از آن در برابر آسیب های ثانویه. تصور کنید که بیماران پس از بازگشت به زندگی، بتوانند جزئیات دقیقی از مکالمات و اقدامات اطراف خود را به خاطر بیاورند؛ این مسئله، لزوم رعایت بالاترین استانداردها در حین تلاش برای احیا و حتی در گفتگوهای کادر درمانی را نشان می دهد.

اما پیامدهای این یافته ها فراتر از بالین بیمارستان است و به حوزه های فلسفه و وجود انسان نیز کشیده می شود. اگر آگاهی بتواند مستقل از فعالیت مغز و حتی پس از توقف علائم حیاتی ادامه یابد، این مسئله می تواند تعریف ما از هویت، روح و زندگی پس از مرگ را دگرگون کند. این درک می تواند تسلی بخش باشد، به ویژه برای کسانی که عزیزان خود را از دست داده اند و با سوالات بی شماری در مورد سرنوشت آن ها دست و پنجه نرم می کنند. باور به بقای آگاهی می تواند به کاهش ترس از مرگ کمک کند و دیدگاهی متفاوت و امیدوارکننده تر از پایان زندگی ارائه دهد.

تحقیقات پرنیا، جامعه ی علمی و عموم مردم را به رویکردی بازتر و علمی تر به موضوع مرگ و زندگی دعوت می کند. او نشان می دهد که موضوعاتی که زمانی صرفاً در قلمرو متافیزیک و دین قرار داشتند، اکنون می توانند و باید از طریق روش های دقیق علمی مورد کاوش قرار گیرند. این کتاب نه تنها به روشن شدن یکی از بزرگترین رازهای بشریت کمک می کند، بلکه راه را برای تحقیقات آتی هموار می سازد و به ما یادآوری می کند که هنوز ناشناخته های بسیاری درباره ی ماهیت وجود ما وجود دارد که باید با کنجکاوی و شهامت علمی به آن ها پرداخت.

نتیجه گیری

کتاب وقتی می میریم چه می شود؟ اثر دکتر سام پرنیا، نه تنها یک اثر علمی، بلکه سفری عمیق به قلب یکی از کهن ترین معماهای بشری است: راز مرگ و آگاهی پس از آن. در این خلاصه، ما به بررسی مهم ترین ایده ها و استدلال های مطرح شده در این کتاب پرداختیم؛ از تعریف نوین مرگ به عنوان یک فرآیند قابل بازگشت تا بررسی دقیق تجربیات نزدیک به مرگ (NDE) و معمای آگاهی پس از مرگ از دیدگاه علمی.

دکتر پرنیا با رویکردی کاملاً مستند و پژوهشی، شواهد قانع کننده ای ارائه می دهد که نشان می دهد آگاهی ممکن است مستقل از فعالیت های الکتروشیمیایی مغز وجود داشته باشد و حتی پس از توقف قلب و تنفس نیز به بقای خود ادامه دهد. این یافته ها، دیدگاه های سنتی درباره ی رابطه ی ذهن و مغز را به چالش می کشند و افق های جدیدی را در درک ما از ماهیت وجود و هویت انسانی می گشایند. او با تحلیل هزاران مورد NDE و رد فرضیه های جایگزین رایج، خواننده را به تفکر عمیق تر در مورد این پدیده ی شگفت انگیز دعوت می کند.

اهمیت کتاب کتاب وقتی می میریم چه می شود؟ سام پرنیا در این است که نه تنها به کنجکاوی های بشر در مورد زندگی پس از مرگ پاسخ می دهد، بلکه پیامدهای عملی و تحول آفرینی برای علم پزشکی و نحوه ی مراقبت از بیماران در حال مرگ دارد. این اثر، یک گام بلند در جهت ادغام علم و روح در درک پدیده ی مرگ است و به ما یادآوری می کند که جهان هستی، همچنان سرشار از ناشناخته هایی است که با پژوهش های دقیق و ذهنی باز، می توان به آن ها دست یافت.

برای هر کسی که به دنبال پاسخ های علمی به سوالات بنیادین درباره ی مرگ و زندگی است، و می خواهد درکی عمیق تر از یکی از پیچیده ترین و محوری ترین جنبه های وجود انسانی پیدا کند، مطالعه ی نسخه کامل این کتاب، تجربه ای غنی و الهام بخش خواهد بود. این کتاب ما را به این سو سوق می دهد که با دیدی تازه و علمی، به سوی رازهای بزرگ جهان گام برداریم و درک خود را از مرزهای زندگی و مرگ گسترش دهیم.