سقط جنین از نگاه اسلام

سقط جنین، از منظر اسلام، به دلیل قداست حیات انسانی، به طور کلی حرام محسوب می شود. این حکم از لحظه استقرار نطفه جاری است و به ویژه پس از دمیده شدن روح در جنین، که حدوداً در ۱۲۰ روزگی بارداری اتفاق می افتد، شدت بیشتری می یابد. افراد بسیاری در طول زندگی خود ممکن است با این تصمیم دشوار مواجه شوند و در جستجوی راهنمایی های شرعی و قانونی باشند.

موضوع سقط جنین یکی از حساس ترین و پیچیده ترین مسائل فقهی، اخلاقی و حقوقی است که ابعاد گسترده ای از حیات انسان را دربرمی گیرد. برای یک فرد مسلمان، درک دقیق دیدگاه اسلام در این باره، به ویژه فقه شیعه، اهمیتی بنیادین دارد. این موضوع می تواند برای زنان باردار، خانواده هایشان، و حتی متخصصان حوزه سلامت که با این چالش ها سروکار دارند، سرشار از پرسش و نگرانی باشد. از این رو، بررسی جامع احکام شرعی، فتاوای مراجع تقلید و چارچوب های قانونی موجود در جمهوری اسلامی ایران ضروری به نظر می رسد تا رهنمودی روشن برای تصمیم گیری آگاهانه فراهم آورد.

مبانی فقهی و مفهوم شناسی سقط جنین

پیش از ورود به جزئیات احکام سقط جنین، لازم است تا با مبانی و تعاریف مرتبط با این پدیده آشنا شد. شناخت این مفاهیم، درک عمیق تری از دیدگاه اسلام و ابعاد شرعی این موضوع را ممکن می سازد.

تعریف سقط جنین

سقط جنین، به معنای خاتمه یافتن بارداری پیش از موعد طبیعی است، به گونه ای که جنین قادر به حیات مستقل در خارج از رحم نباشد. از منظر پزشکی، این رویداد معمولاً به از دست رفتن جنین قبل از هفته بیستم بارداری یا زمانی که وزن آن کمتر از پانصد گرم باشد، اطلاق می گردد. این تعریف شامل هر دو نوع سقط، یعنی سقط خودبه خودی و سقط عمدی است.

در فقه اسلامی، سقط جنین به خروج عمدی یا غیرعمدی جنین از رحم مادر پیش از تکمیل دوره بارداری گفته می شود. مهمترین وجه تمایز در فقه، عمدی بودن یا نبودن این خروج و همچنین مرحله ای از رشد جنین است که سقط در آن اتفاق افتاده است.

جایگاه حیات و کرامت انسان در اسلام

اسلام همواره بر قداست حیات و کرامت انسان تأکید فراوانی داشته است. از نگاه قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع)، حیات هدیه ای الهی است که باید از آن محافظت شود. آیات متعددی در قرآن بر حرمت قتل نفس و ارزش والای هر انسانی، از لحظه آفرینش، دلالت دارند. به عنوان مثال، در سوره انعام، آیه ۱۵۱ آمده است: «وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ» (و نفسی را که خداوند حرام کرده، جز به حق نکُشید). این آموزه ها نه تنها شامل انسان های بالغ، بلکه از لحظه شکل گیری حیات، جنین را نیز در بر می گیرد. کرامت انسان از همان مراحل اولیه تکوین در رحم مادر آغاز شده و هرگونه تعرض به این حیات، عملی ناپسند و در بسیاری موارد، گناه کبیره محسوب می شود.

مراحل تکوین جنین در اسلام و اهمیت دمیده شدن روح

متون اسلامی و روایات، مراحل تکوین جنین را به تفصیل شرح داده اند که با مراحل جنین شناسی نوین نیز همخوانی دارد. این مراحل، که با اصطلاحاتی چون نطفه، علقه (خون بسته شده)، مضغه (پاره گوشت)، و استخوان بندی شناخته می شوند، به تدریج جنین را به سوی کمال پیش می برند.

نقطه عطفی بسیار مهم در فقه اسلامی، مرحله دمیده شدن روح در جنین است. این واقعه حیاتی، که تقریباً در حدود چهار ماهگی یا ۱۲۰ روزگی پس از لقاح رخ می دهد، تأثیر شگرفی بر احکام شرعی مربوط به سقط جنین دارد. پس از دمیده شدن روح، جنین به عنوان یک موجود دارای روح انسانی شناخته می شود و حرمت قتل آن به شدت افزایش می یابد؛ به گونه ای که سقط آن پس از این مرحله، از مصادیق قتل نفس به شمار رفته و تبعات فقهی و حقوقی بسیار سنگینی در پی خواهد داشت. بسیاری از فقها معتقدند که از این زمان، جنین دارای نفس محترمه است و احکام قتل انسان کامل درباره آن جاری می شود. البته حتی پیش از دمیدن روح نیز، سقط جنین مطلقاً حرام است، مگر در موارد استثنایی خاص که در ادامه به آن ها پرداخته خواهد شد.

دیدگاه های عمومی در اسلام

در خصوص سقط جنین، اجماع گسترده ای در میان فقهای شیعه و اهل سنت وجود دارد که سقط جنین پس از دمیده شدن روح، مطلقاً حرام و معادل قتل نفس است. این دیدگاه بر پایه آیات و روایاتی است که بر قداست حیات انسانی تأکید دارند.

اما در مورد جنین پیش از دمیده شدن روح (یعنی قبل از ۱۲۰ روزگی)، نظرات تا حدودی متفاوت است. در فقه شیعه، اکثر قریب به اتفاق فقها، سقط جنین را حتی در مراحل اولیه تکوین و پیش از دمیدن روح نیز حرام می دانند. این حرمت از همان لحظه استقرار نطفه در رحم آغاز می شود و جنین را از حق حیات برخوردار می سازد. با این حال، همانطور که ذکر خواهد شد، استثنائاتی محدود برای این حکم کلی وجود دارد که معمولاً در شرایط اضطرار و حرج شدید مطرح می شوند.

در مقابل، در میان برخی از عالمان اهل سنت، دیدگاه هایی وجود دارد که سقط جنین را در مراحل اولیه و پیش از دمیدن روح، با وجود عذرهای موجه و خاص، جایز می شمارند. این تفاوت در دیدگاه ها عمدتاً به تفسیر متون و روایات و همچنین تفاوت در تعریف دقیق لحظه آغاز حیات انسانی کامل باز می گردد. با این حال، تأکید بر عدم جواز سقط در صورت نبود عذر شرعی و موجه، مشترک است.

حکم تکلیفی سقط جنین در فقه شیعه: اصل حرمت و استثنائات

در فقه شیعه، سقط جنین از جمله اعمالی است که دارای حکم تکلیفی حرمت است. این بدان معناست که انجام آن ذاتاً گناه و ممنوع شمرده می شود. با این حال، دین مبین اسلام، همواره برای شرایط اضطرار و مواردی که حفظ جان یا دفع ضرر جدی مطرح است، راهکارهایی را در نظر گرفته است.

اصل کلی حرمت سقط جنین

فقهای شیعه امامیه، بر حرمت سقط جنین از لحظه استقرار نطفه در رحم مادر اجماع نظر دارند. این حکم در تمامی مراحل تکوین جنین جاری است و تفاوتی نمی کند که جنین از راه مشروع (عقد دائم یا موقت) به وجود آمده باشد یا از طریق نامشروع (مانند زنا). استناد فقها در این خصوص، آیات متعددی از قرآن کریم است که به حرمت قتل نفس اشاره دارد. به عنوان مثال، آیات ۹۳ سوره نساء، ۳۲ سوره مائده و ۱۵۱ سوره انعام، سقط جنین را مصداق بارز قتل نفس می دانند. در آیات ۱۵۱ سوره انعام و ۳۱ سوره اسراء، به صراحت از کشتن فرزندان نهی شده و این عمل به عنوان گناهی بزرگ معرفی شده است. این آموزه ها، نگاه اسلام به حیات را نشان می دهد که از همان آغازین لحظات شکل گیری، به آن ارزش و قداست ویژه ای می بخشد.

البته، در برخی روایات، از بین بردن جنین قبل از دمیده شدن روح در جسم، اگرچه قتل نفس کامل به حساب نمی آید، اما باز هم از سوی شارع مقدس نهی شده و برای آن دیه (خون بها) مقرر گشته است. این تعیین دیه، خود گویای اهمیت و کرامت جنین در مراحل اولیه رشد است و ممنوعیت سقط را حتی پیش از دمیده شدن روح، تأیید می کند. در نهایت، آرای فقهای شیعه بر آن است که ساقط کردن جنین پیش از دمیده شدن روح نیز مصداق جنایت بوده و مستلزم احکام خاص خود است.

موارد استثناء و شرایط جواز سقط (مباحث حرج و ضرر)

با وجود اصل کلی حرمت، فقه اسلامی در موارد محدودی و تحت شرایط بسیار خاص، جواز سقط جنین را صادر کرده است. این استثنائات، عمدتاً بر پایه قواعد فقهی «حرج» (سختی و مشقت غیرقابل تحمل) و «ضرر» (زیان و خطر جانی) استوار هستند.

خطر جانی برای مادر

یکی از مهمترین و پذیرفته شده ترین استثنائات، زمانی است که ادامه بارداری، جان مادر را به طور جدی تهدید کند. در چنین شرایطی، فقه اسلامی، حفظ جان مادر را بر حفظ جان جنین مقدم می شمارد. این اولویت بندی، به دلیل حیات بالفعل مادر و حیات بالقوه جنین است. یعنی مادر به عنوان منبع اصلی حیات شناخته می شود و حیات او بالفعل است، در حالی که حیات جنین در حال تکوین و بالقوه است. بنابراین، در صورت تعارض میان جان مادر و جنین، حفظ جان مادر ارجحیت دارد.

در این زمینه، بسیاری از مراجع تقلید، از جمله امام خمینی (ره)، آیت الله سیستانی، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله خامنه ای، بر این فتوا توافق دارند که اگر بقای جنین در رحم، طبق تشخیص پزشکان متخصص و مورد وثوق، موجب هلاکت قطعی یا ضرر جانی غیرقابل تحمل برای مادر باشد، سقط جنین تا پیش از دمیده شدن روح (۱۲۰ روزگی) جایز است. حتی پس از دمیده شدن روح نیز، در صورت قطعیت خطر جانی برای مادر و نبود راه دیگری برای نجات جان او، برخی فقها سقط را جایز می دانند، اما با دیه و کفاره. مثال هایی از بیماری های تهدیدکننده حیات مادر که ممکن است مجوز سقط را توجیه کند شامل نارسایی های شدید قلبی، کلیوی، ریوی، برخی سرطان های پیشرفته و بیماری های صعب العلاج دیگر است که ادامه بارداری وضعیت مادر را به وخامت می کشاند.

نقص یا بیماری شدید جنین (سقط درمانی)

مورد استثنای دیگر، زمانی است که جنین دچار نقص یا بیماری شدید و حرج آور باشد. شرط کلیدی در این مورد آن است که حتماً سقط، پیش از دمیده شدن روح در جنین (یعنی قبل از ۱۲۰ روزگی) انجام شود. پس از دمیدن روح، حتی اگر جنین ناقص باشد، سقط آن مطلقاً حرام است؛ زیرا در این مرحله، جنین دارای روح و نفس محترمه محسوب می شود و قتل آن مجاز نیست.

برای جواز سقط درمانی، تشخیص قطعی ناهنجاری یا بیماری شدید جنین توسط تیم پزشکی متخصص و تأیید حرج آور بودن ادامه بارداری و یا نگهداری از چنین فرزندی برای والدین، ضروری است. این حرج باید به حدی باشد که نگهداری از فرزند بیمار، مشقت شدید و غیرقابل تحملی را بر خانواده تحمیل کند. مراجع تقلید معاصر، از جمله آیت الله خامنه ای، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله فیاض، در صورت تأیید پزشکی و وجود حرج شدید، سقط را پیش از دمیدن روح جایز می دانند. برخی از ناهنجاری های جنینی که در ایران ممکن است با تأیید پزشکی قانونی مجوز سقط درمانی دریافت کنند عبارتند از: تریزومی های ۱۳ (سندروم پاتائو)، ۱۸ (سندروم ادواردز)، و ۲۱ (سندروم داون شدید)، آنانسفالی (فقدان مغز)، هیدروسفالی شدید (آب آوردگی مغز)، سندروم فریاد گربه، ایکتیوزیس گراویس مادرزادی، و سایر ناهنجاری های کروموزومی یا ساختاری که با حیات سازگار نیستند یا منجر به معلولیت های بسیار شدید و حرج آور می شوند. لازم به ذکر است که سقط جنین به دلایل صرفاً اقتصادی، اجتماعی، یا ازدیاد فرزند، از منظر فقه شیعه مطلقاً جایز نیست و حرام است.

آیت الله العظمی خمینی (ره) تأکید فرموده اند که ختم بارداری به دلایل اقتصادی، حتی در شرایط دشوار مالی یا به علت سن مادر و کثرت فرزندان مجاز نیست. حتی در صورت اختلال روانی مادر نیز سقط جنین برای او جایز نیست.

بارداری ناشی از زنا یا تجاوز

در خصوص بارداری های ناشی از روابط نامشروع (زنا) یا تجاوز، فتاوای فقها متفاوت است. اصل کلی حرمت سقط جنین، شامل جنین نامشروع نیز می شود، زیرا نفس محترمه تلقی می گردد.

برخی از مراجع تقلید، مانند سید عبدالاعلی سبزواری، به طور مطلق سقط جنین نامشروع را حرام می دانند، حتی اگر حفظ جان و آبروی زن متوقف بر آن باشد. در مقابل، فقهایی مانند آیت الله خویی، معتقدند که اگر پیش از دمیده شدن روح در جنین باشد و بقای آن برای مادر حرج و مشقت شدید داشته باشد و امکان سفر به مکانی دوردست برای وضع حمل وجود نداشته باشد، سقط جایز است. اما پس از دمیده شدن روح، سقط مطلقاً جایز نیست و زن باردار باید به نقطه ای دور سفر کرده و در آنجا وضع حمل کند. آیت الله مکارم شیرازی نیز در پاسخ به استفتایی مشابه، فرموده اند که اگر واقعاً جان دختر در خطر باشد و جنین به چهار ماهگی نرسیده باشد، سقط جنین مجاز است. این تفاوت در فتاوا نشان دهنده پیچیدگی این مسئله و تأکید بر شرایط اضطراری و حرجی است.

احکام وضعی سقط جنین: دیه، قصاص و کفاره

علاوه بر حکم تکلیفی (حرمت)، سقط جنین دارای احکام وضعی نیز می باشد که شامل دیه، قصاص و کفاره است. این احکام، مسئولیت هایی را بر عهده فرد یا افراد مسبب سقط قرار می دهند و به نوعی جبران خسارت وارده به حیات از دست رفته محسوب می شوند.

دیه سقط جنین

«دیه» در فقه اسلامی، به معنای خون بها یا غرامتی است که در قبال از بین بردن نفس یا نقص عضو، بر عهده جانی قرار می گیرد. فلسفه دیه در سقط جنین، جبران خسارت وارده به نفسی است که در حال تکوین و رشد بوده و حق حیات از او سلب شده است، حتی اگر هنوز روح در او دمیده نشده باشد. مقدار دیه جنین، بسته به مرحله رشد آن، متفاوت است. هرچه جنین مراحل رشد بیشتری را طی کرده باشد، دیه آن نیز افزایش می یابد. در مراحل اولیه، دیه کمتر است و پس از دمیدن روح، دیه جنین به دیه انسان کامل نزدیک می شود.

جدول زیر مراحل دیه جنین را بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد:

مرحله رشد جنین	مقدار دیه
از نطفه تا دو هفتگی	دو صدم دیه انسان کامل
در چهار هفتگی (یک ماهگی)	چهار صدم دیه انسان کامل
در هشت هفتگی	شش صدم دیه انسان کامل
در دوازده هفتگی (استخوان بندی بدون رویش گوشت)	هشت صدم دیه انسان کامل
قبل از شانزده هفتگی (گوشت و استخوان بندی کامل، بدون دمیدن روح)	یک دهم دیه انسان کامل
از ۱۶ الی ۲۰ هفتگی (پس از دمیدن روح)	دیه کامل (اگر پسر باشد، دیه کامل؛ اگر دختر باشد، نصف دیه کامل؛ اگر جنسیت مشخص نباشد، سه چهارم دیه کامل)

مسئول پرداخت دیه، کسی است که سقط به فعل او یا با کمک او محقق شده است. این فرد می تواند مادر، پدر، پزشک، ماما یا هر شخص دیگری باشد که در این عمل مشارکت داشته است. اگر مادر خودش عامل سقط باشد، دیه باید به پدر جنین پرداخت شود (مگر اینکه سقط با مجوز و شرایط شرعی انجام شده باشد). در صورتی که شخص ثالثی عامل سقط باشد، دیه بر عهده او خواهد بود.

قصاص سقط جنین

در فقه شیعه، قصاص (مجازات عین جنایت) برای سقط جنین، حتی پس از دمیده شدن روح در آن، ثابت نیست. فقها بر این باورند که جنین، اگرچه دارای روح است، اما به دلیل عدم استقلال کامل حیاتی و ناتوانی از دفاع از خود، حکم قصاصی که برای قتل انسان بالغ جاری می شود، شامل حال آن نمی گردد. امام باقر (ع) در روایتی می فرمایند: «لا قود لمن لا یقاد منه؛ قاتل کسی که قصاص در حقش ثابت نیست، قصاص نمی شود». بنابراین، در مورد جنین، حتی اگر سقط عمدی و پس از دمیده شدن روح باشد، حکم قصاص جاری نمی شود و به جای آن، دیه کامل بر عهده جانی خواهد بود. البته، اگر در جریان سقط جنین، آسیبی به مادر وارد شود که منجر به فوت یا نقص عضو او گردد، قصاص یا دیه مربوط به آسیب وارد شده به مادر، بر اساس قوانین جاری کشور، می تواند برقرار شود.

کفاره سقط جنین

«کفاره» در فقه اسلامی، عمل عبادی جبرانی است که برای بخشش گناهان کبیره انجام می شود. وجوب کفاره در سقط جنین، مشروط به دمیده شدن روح در آن است. اگر سقط جنین، پس از دمیده شدن روح (حدود ۱۲۰ روزگی) و به صورت عمدی انجام گیرد، بر عامل سقط، کفاره واجب می شود؛ زیرا این عمل از مصادیق قتل نفس محسوب می گردد.

میزان و نوع کفاره سقط جنین، همانند کفاره قتل عمد یا خطایی است. این کفاره معمولاً شامل موارد زیر است: آزاد کردن یک برده (که امروزه موضوعیت ندارد) و در صورت عدم امکان، دو ماه روزه متوالی گرفتن، و در صورت عدم امکان آن، اطعام شصت فقیر. این حکم نشان دهنده عظمت گناه از بین بردن یک نفس دارای روح انسانی و لزوم جبران آن از طریق عبادات است.

قوانین سقط جنین در ایران و نقش مراجع ذی صلاح

جمهوری اسلامی ایران، به عنوان کشوری با نظام حقوقی مبتنی بر فقه اسلامی، سقط جنین را به طور کلی ممنوع و جرم انگاری کرده است. با این حال، همانند فقه، استثنائاتی محدود برای سقط درمانی در نظر گرفته شده است که مستلزم طی مراحل قانونی و کسب مجوز از مراجع ذی صلاح است.

قانون مجازات اسلامی ایران

قانون مجازات اسلامی ایران، مصوب سال ۱۳۹۲، به تفصیل به احکام و مجازات های مربوط به سقط جنین پرداخته است. مواد قانونی متعددی، به ویژه مواد ۴۸۷ تا ۴۹۳ و ۶۲۳ و ۶۲۴، سقط جنین عمدی را جرم دانسته و برای آن مجازات های تعزیری (حبس) و همچنین پرداخت دیه را پیش بینی کرده اند.

مجازات های مربوط به سقط جنین در قانون ایران، برای سه دسته از افراد در نظر گرفته می شود:

1. مادر: اگر مادر خود عامدانه جنینش را سقط کند، بر اساس فتوای فقها، باید دیه جنین را به پدر یا اولیای دم جنین بپردازد. در این مورد، مجازات حبس برای مادر پیش بینی نشده است.
2. پدر: اگر پدر، مادر را وادار به سقط جنین نماید یا در آن مشارکت داشته باشد، ملزم به پرداخت دیه به مادر خواهد بود.
3. اشخاص ثالث (پزشک، ماما، افراد عادی):
   • اگر پزشک یا ماما، خارج از ضوابط قانونی و شرعی، اقدام به سقط جنین کند یا در آن مساعدت داشته باشد، علاوه بر پرداخت دیه، به مجازات حبس از دو تا پنج سال محکوم می شود.
   • اگر اشخاص عادی (غیرپزشک یا ماما) در سقط جنین کمک یا مشارکت داشته باشند، علاوه بر پرداخت دیه، به حبس از سه ماه تا شش ماه محکوم خواهند شد.

این مواد قانونی، سخت گیری های نظام حقوقی ایران را در قبال سقط جنین غیرمجاز به خوبی نشان می دهد و تأکیدی است بر حفظ حیات و حقوق جنین از منظر قانونی و شرعی.

نقش سازمان پزشکی قانونی کشور

در ایران، تنها راه قانونی و شرعی برای انجام سقط جنین عمدی، در صورت وجود شرایط استثنایی و اضطراری، از طریق دریافت مجوز از سازمان پزشکی قانونی کشور است. این سازمان به عنوان مرجع تخصصی، مسئولیت بررسی و تأیید پرونده های سقط درمانی را بر عهده دارد.

روند دریافت مجوز سقط درمانی معمولاً به شرح زیر است:

1. تشخیص پزشکی: پزشک متخصص معالج (مانند متخصص زنان، ژنتیک یا قلب) باید بیماری یا نقص شدید جنین یا خطر جانی برای مادر را به صورت قطعی تشخیص داده و مستندات پزشکی لازم را تهیه کند.
2. تشکیل کمیته تخصصی: پرونده پزشکی مادر و جنین به کمیته های تخصصی پزشکی قانونی ارجاع داده می شود. این کمیته ها متشکل از متخصصین رشته های مختلف (مانند متخصص زنان، رادیولوژیست، ژنتیک و فقه) هستند.
3. تأیید شرایط: کمیته تخصصی، بر اساس مستندات موجود و بررسی های خود، باید احراز کند که یکی از دو شرط اصلی جواز سقط درمانی (خطر جانی مادر یا نقص شدید و حرج آور جنین) به صورت قطعی وجود دارد و از همه مهم تر، سن جنین از ۱۲۰ روز (چهار ماه) تجاوز نکرده است. در صورت تأیید خطر جانی برای مادر، ممکن است پس از ۱۲۰ روز نیز با دیه و کفاره و تأیید مراجع مجوز صادر شود.
4. هماهنگی با فتوای مرجع تقلید: علاوه بر تأیید پزشکی قانونی، در بسیاری از موارد، کسب فتوای جواز سقط از مرجع تقلید نیز ضروری است. این هماهنگی بین تشخیص پزشکی و حکم شرعی، تضمین کننده رعایت کامل ضوابط فقهی و قانونی است.

مدارک و شواهد پزشکی لازم برای تأیید مجوز شامل گزارشات سونوگرافی دقیق، آزمایشات ژنتیک، نتایج آمنیوسنتز یا نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS)، و تأییدیه پزشکان متخصص مبنی بر غیرقابل علاج بودن بیماری یا حرج آور بودن آن است. این مراحل دقیق و چندلایه، برای اطمینان از صحت تصمیم گیری در مورد یک مسئله حساس و سرنوشت ساز طراحی شده اند.

نتیجه گیری

موضوع سقط جنین، به دلیل ابعاد عمیق اخلاقی، فقهی و حقوقی، همواره یکی از پیچیده ترین و حساس ترین مسائل در جوامع اسلامی بوده و هست. از نگاه اسلام، حیات انسانی از لحظه استقرار نطفه دارای قداست و کرامت است و سلب آن، به ویژه پس از دمیده شدن روح، عملی به شدت نکوهیده و گناهی بزرگ محسوب می شود.

اصل کلی در فقه شیعه، حرمت سقط جنین در هر مرحله ای از تکوین آن است. با این حال، شارع مقدس برای شرایط خاص و اضطراری، که زندگی مادر به طور جدی در خطر باشد و یا جنین دچار نقص عضو شدید و حرج آور تشخیص داده شود، استثنائاتی قائل شده است. این استثنائات با شروطی دقیق و عمدتاً پیش از مرحله دمیدن روح (۱۲۰ روزگی) قابل اجرا هستند و هدف از آن ها دفع ضرر اعظم یا حرج غیرقابل تحمل است.

در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران نیز، سقط جنین به طور کلی جرم انگاری شده و تنها در موارد معدودی، با تشخیص تخصصی سازمان پزشکی قانونی و تأیید مراجع دینی، مجاز شمرده می شود. این فرآیند پیچیده، نشان دهنده اهمیت حفظ حیات و لزوم تصمیم گیری مسئولانه و آگاهانه در مواجهه با چنین شرایطی است. هر فردی که با این چالش روبرو می شود، برای اتخاذ تصمیمی درست و مطابق با آموزه های دینی و قوانین کشور، نیازمند مراجعه به پزشکان متخصص و مشورت با مراجع عظام تقلید است تا از تمامی جوانب مسئله آگاه شده و بهترین راهکار را برای خود و خانواده اش بیابد. اسلام با این رویکرد، هم به کرامت انسان و حق حیات اهمیت می دهد و هم برای دشواری ها و اضطرارها، راه حل های انسانی و شرعی ارائه می کند.