تاریخچه میدان شهرداری رشت

میدان شهرداری رشت، قلب تپنده و نماد هویت این شهر بارانی، قصه ای دیرین از گذر زمان و تحولات شهری را روایت می کند. این میدان باشکوه که مجموعه ای از بناهای تاریخی برجسته را در خود جای داده، گواهی زنده بر پیشینه غنی و فرهنگ پویای رشت است و هر قدم در آن، رهگذر را به سفری در دل تاریخ فرامی خواند.

اینجا محلی است که معماری نئوکلاسیک اروپای شرقی با ذوق و هنر معماران ایرانی در هم آمیخته و فضایی بی نظیر برای تعاملات اجتماعی، فرهنگی و هنری فراهم آورده است. از برج ساعت نمادین که در هر ساعت و نیم ساعت زنگ می زند تا عمارت های باشکوه شهرداری، هتل ایران، اداره پست و کتابخانه ملی که هر کدام گوشه ای از داستان رشت را نجوا می کنند. میدان شهرداری، نه فقط یک نقطه جغرافیایی، بلکه روح زندگی رشت است که در هر فصلی از سال و هر ساعتی از شبانه روز، جلوه ای تازه و دلنشین از خود به نمایش می گذارد.

میدان شهرداری رشت در یک نگاه: شناسنامه یک نماد ماندگار

میدان شهرداری رشت، که امروزه به نام رسمی میدان شهدای ذهاب شناخته می شود، در کانون شهر رشت، همچون نگینی درخشان می درخشد. این مجموعه بی نظیر که ریشه در دوره های تاریخی پیشین دارد، امروزه به عنوان یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری و میراث فرهنگی استان گیلان مطرح است. تاریخ ثبت ملی این میدان و بناهای اطراف آن، در ۲۶ آذر ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۵۱۶، اهمیت تاریخی آن را بیش از پیش نمایان می سازد و آن را در زمره آثار ملی ایران قرار می دهد.

در گذر زمان، این میدان نام های مختلفی را به خود دیده است. در دوره قاجار، به دلیل وجود عمارات دیوانی و حکومتی، به میدان درب دیوانی شهرت داشت که گویای کاربری مهم آن در آن دوران بود. با آغاز دوره پهلوی و احداث بناهای جدید، این مکان به میدان شهرداری تغییر نام داد و این عنوان تا به امروز رایج ترین نام آن در میان مردم است. هر یک از این نام ها، فصلی از تاریخ این میدان را بازگو می کنند و نقش محوری آن را در زندگی و تحولات شهر رشت به تصویر می کشند. برج ساعت و عمارت شهرداری، به مثابه دو نشانه ی برجسته، هویت بصری و فرهنگی رشت را معنا بخشیده اند و هر گردشگری با دیدن آن ها، بی درنگ رشت را به یاد می آورد.

از تپه های باستانی تا طرح های نوین: ریشه های تاریخی و شکل گیری میدان

پیش از آنکه میدان شهرداری به شکل کنونی خود درآید، این منطقه وضعیتی کاملاً متفاوت داشت. در گذشته، این محل شامل تپه هایی بود که بقعه امامزاده جعفر نیز در یکی از آن ها قرار داشت و این تپه ها، اهمیت خاصی در بافت سنتی شهر آن زمان ایفا می کردند. با گذشت زمان و نیاز شهر رشت به یک مرکز شهری مدرن و متناسب با تحولات آن دوره، ایده ساخت یک میدان مرکزی با بناهای اداری و خدماتی شکل گرفت. این تصمیم، در اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی اول، در راستای توسعه شهری و مدرنیزاسیون کشور اتخاذ شد و نقطه عطفی در تاریخ شهرسازی رشت محسوب می شود.

طرح و معماری میدان شهرداری و بناهای اطراف آن، الهام گرفته از سبک نئوکلاسیک اروپای شرقی بود. به ویژه، معماری خیابان نوسکی در شهر سن پترزبورگ روسیه، تأثیر قابل توجهی بر این مجموعه داشت. این انتخاب نشان دهنده علاقه معماران و شهرسازان آن دوره به تلفیق سنت و مدرنیته با الگوبرداری از شهرهای پیشرفته اروپایی بود. در این میان، نام آرتم سرداراف، معمار برجسته ارمنی-آلمانی مقیم رشت، به عنوان طراح اصلی ساختمان شهرداری و برج ساعت آن، در تاریخ این میدان جاودانه شده است. او با همکاری معماران و استادکاران ایرانی، بناهایی را خلق کرد که امروزه نماد رشت هستند.

ویژگی های بصری این معماری، شامل دیوارهای سفید، بلوک های سنگی بزرگ، پله های باریک و باشکوه، نرده های چوبی ظریف، و پنجره های هلالی شکل، جلوه ای خاص و متفاوت به مجموعه بخشیده اند. این جزئیات معماری، نه تنها زیبایی بصری بناها را دوچندان کرده، بلکه روایتی از تبادلات فرهنگی و هنری آن دوران را نیز بازگو می کنند. ساخت این مجموعه، فرایندی طولانی بود که از سال ۱۳۰۴ ه‍.ش آغاز شد و تا سال ۱۳۲۰ ه‍.ش به طول انجامید و به این ترتیب، رشت صاحب یک مرکز شهری مدرن و باشکوه شد که هم تاریخ را در خود جای داده و هم به سوی آینده گام برمی دارد.

گنجینه بناهای تاریخی: هر آجر، یک قصه ناگفته

مجموعه میدان شهرداری رشت، فراتر از یک فضای عمومی، گنجینه ای از بناهای تاریخی است که هر کدام قصه ای از گذشته شهر را در دل خود دارند. این بناها، نه تنها از نظر معماری ارزشمند هستند، بلکه هر یک نقشی کلیدی در هویت فرهنگی و اجتماعی رشت ایفا کرده اند.

کاخ شهرداری (عمارت بلدیه): مقر دیرین مدیریت شهری

کاخ شهرداری رشت، که به آن عمارت بلدیه نیز می گویند، نماد اقتدار و مدیریت شهری رشت است. ساخت این بنا در سال ۱۳۰۴ ه‍.ش آغاز شد و در سال ۱۳۲۰ ه‍.ش به پایان رسید، اگرچه اداره بلدیه رشت، بر اساس خبر روزنامه پرورش، در اول تیرماه ۱۳۰۵ به ساختمان نوساز خود منتقل شد و مراسم افتتاحیه باشکوهی به مناسبت تاج گذاری پهلوی اول برگزار گردید. این ساختمان از همان ابتدا تا کنون، مقر اصلی شهرداری رشت بوده و قرار است در آینده بخشی از آن به موزه بلدیه رشت و مرکز اسناد شهرداری تبدیل شود تا تاریخ مدیریت شهری رشت را به نمایش بگذارد.

معماری این کاخ، با الهام از سبک نئوکلاسیک اروپا و به ویژه سن پترزبورگ، توسط آرتم سرداراف طراحی شده است. جزئیات معماری داخلی و بیرونی آن، از ستون های بلند و باشکوه گرفته تا تزیینات سقف و پنجره ها، نشان از دقت و هنرمندی طراح و سازندگان دارد. هر گوشه از این عمارت، شاهد رویدادهای تاریخی و تصمیمات مهمی بوده که سرنوشت شهر رشت را رقم زده اند.

برج ساعت شهرداری: نماد زمان و تاریخ رشت

برج ساعت شهرداری، بی شک شناخته شده ترین نماد شهر رشت است که از دوردست ها قابل مشاهده بوده و صدای زنگ آن، در تمام محله های اطراف طنین انداز می شود. این برج و ساعت آن، سه سال پس از افتتاح ساختمان اصلی شهرداری، یعنی در سال ۱۳۰۸ ه‍.ش به مجموعه افزوده شد و در ابتدا کاربری برج دیده بانی را نیز داشت. داستان مرمت آن پس از زلزله ویرانگر گیلان در سال ۱۳۶۹، که آسیب های جدی به برج وارد کرد، خود روایتی از بازسازی و سرپا ایستادن دوباره است. روبرت واهانیان با تخصص و تعهد خود، این نماد را به شکل سابق بازسازی کرد.

برج ساعت شهرداری رشت، نه تنها زمان را نشان می دهد، بلکه در هر ساعت به تعداد عدد ساعت و در هر نیم ساعت یک بار، زنگ خود را به صدا در می آورد و بدین ترتیب، با نوایی دلنشین، زندگی جاری در میدان را همراهی می کند و یادآور گذر زمان در این مکان تاریخی است.

هتل ایران: میعادگاه مسافران برجسته

ساخت هتل ایران، یکی دیگر از بناهای ارزشمند مجموعه میدان شهرداری، در سال ۱۳۰۴ آغاز و در سال ۱۳۱۴ به اتمام رسید. این هتل در زمان خود، مرکزی لوکس برای اقامت مسافران و محل تردد افراد سرشناس و دیپلمات ها بود و نقش مهمی در تاریخ گردشگری رشت ایفا می کرد. هتل ایران با زیربنای حدود ۱۸۰۰ متر، تا سال ۱۳۷۷ کاربری های متنوعی داشت. پس از آن، سازمان میراث فرهنگی برای حفظ این بنای تاریخی وارد عمل شد و تلاش های مرمت آن آغاز گردید. این بنا که امروزه نیز در آثار ملی به ثبت رسیده، قرار است به گنجینه مردم شناسی رشت تبدیل شود تا داستان زندگی و فرهنگ مردم این دیار را بازگو کند.

ساختمان اداره پست (موزه پست): سند ارتباطات رشت

ساختمان اداره پست که در فاصله سال های ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۲ ه‍.ش بنا شده، با سبک معماری خاص خود که تلفیقی از نئوگوتیک و نئوکلاسیک است، جلوه ای متفاوت به میدان بخشیده است. این بنا نیز در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده و قرار است به موزه پست تبدیل شود. این موزه فرصتی بی نظیر برای آشنایی با تاریخ ارتباطات و تبادل اطلاعات در رشت و گیلان خواهد بود. همچنین، این مکان میزبان نمایشگاه های مختلفی از جمله نمایشگاه پول و سکه و تمبرهای قدیمی بوده است که بازدید از آن ها برای علاقه مندان به تاریخ و مجموعه داران جذابیت فراوان دارد.

کتابخانه ملی رشت: گنجینه ای از دانش

کتابخانه ملی رشت، با ایده ای که در سال ۱۳۰۶ ه‍.ش توسط محمدعلی تربیت، رئیس اداره فرهنگ گیلان، مطرح شد، پا به عرصه وجود گذاشت. ویژگی منحصربه فرد این کتابخانه، این است که اولین کتابخانه ملی مردمی ایران محسوب می شود. این بدان معناست که هزینه های ساخت و نگهداری آن، عمدتاً از طریق اجاره مغازه های متعلق به مجموعه و کمک های مردمی و خیرین تأمین می شد و کمتر به بودجه دولتی وابسته بود. این استقلال مالی، نشان از تعهد و عشق مردم رشت به دانش و فرهنگ دارد.

ساختمان کتابخانه نیز با سبک معماری نئوکلاسیک طراحی شده و در غرب میدان شهرداری قرار گرفته است. اگرچه در گذشته چندین بار به دلیل کمبود بودجه، ساخت و مرمت آن با وقفه مواجه شد، اما همواره مورد توجه و حمایت مردم و نهادهای فرهنگی قرار گرفته است. این گنجینه دانش، هنوز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت نرسیده، اما به دلیل قدمت و اهمیت تاریخی و فرهنگی خود، شایسته این عنوان است.

میدان شهرداری امروز: تجلی حیات فرهنگی و اجتماعی رشت

میدان شهرداری رشت، امروزه نه تنها نمادی از گذشته، بلکه قلب تپنده حیات فرهنگی و اجتماعی شهر است. با گذشت زمان و تحولات نوین شهری، این میدان جان تازه ای گرفته و به فضایی پویا و جذاب برای شهروندان و گردشگران تبدیل شده است.

پیاده راه فرهنگی: تحولی نوین

یکی از مهم ترین تحولات در میدان شهرداری، تبدیل خیابان های اطراف آن به پیاده راه فرهنگی است. این طرح، با هدف افزایش فضای عمومی و بهبود کیفیت زندگی شهری، به اجرا درآمد و تأثیر شگرفی بر پویایی میدان گذاشت. امروزه، این پیاده راه به عنوان بزرگترین پیاده راه کشور شناخته می شود و در سال ۲۰۱۷، به دلیل طراحی خلاقانه و تأثیرگذار خود، افتخار کسب جایزه بین المللی A’Design Award & Competition را در بخش برنامه ریزی شهری و طراحی شهری از آن خود کرد. پیاده روی در این مسیر سنگ فرش، فرصتی بی نظیر برای تجربه آرامش و لذت بردن از فضای فرهنگی رشت فراهم می آورد.

جلوه های هنری و مجسمه ها: روح میدان

جذابیت میدان شهرداری تنها به بناهای تاریخی آن محدود نمی شود؛ آبنماهای زیبا و فواره های رقصان، همراه با تندیس ها و مجسمه های شاخص، جلوه ای هنری و دلنشین به فضا بخشیده اند. در این میدان می توانید تندیس استاد دروی، قدیمی ترین عکاس رشت، و مجسمه باابهت میرزا کوچک خان جنگلی را در ابتدای خیابان سعدی مشاهده کنید. همچنین، مجسمه هایی مانند زن شالیکار که نمادی از تلاش و زندگی در گیلان است، پیرمرد دوچرخه سوار با کتاب دیوان حافظش، مردان ماهیگیر با تور در قایق، و مرد آهنگر نیز هر کدام داستانی از زندگی روزمره و فرهنگ مردم رشت را روایت می کنند. این مجسمه ها، میدان را به یک گالری هنری در فضای باز تبدیل کرده اند.

تجربیات بی نظیر فرهنگی و تفریحی

میدان شهرداری، محلی برای خلق تجربه های به یادماندنی است. یکی از ویژگی های منحصربه فرد این میدان، برگزاری ارکستر زنده شهرداری است که در صبحگاه و مناسبت های خاص، در محوطه مخصوص گروه ارکستر، روبروی درب شهرداری، موسیقی دلنشینی را به گوش رهگذران می رساند. این رویداد، فضایی سرشار از شور و نشاط ایجاد می کند و خاطراتی ماندگار را برای بازدیدکنندگان رقم می زند.

بازدید از میدان شهرداری در شب، تجربه ای کاملاً متفاوت و جادویی است. نورپردازی های دلفریب بناها و فواره های آبنما، همراه با بوی نم باران که اغلب در رشت حس می شود، فضایی رویایی خلق می کنند. قدم زدن در این فضا در شب، نه تنها آرامش بخش است، بلکه فرصتی بی نظیر برای عکاسی حرفه ای فراهم می آورد. دکه های فروش خوراکی های سنتی و محلی در اطراف میدان، تجربه ی شکم گردی در میدان را نیز تکمیل می کنند. همچنین، وجود صندلی های استراحت، به بازدیدکنندگان امکان می دهد تا ساعاتی را به تماشای زندگی شهری و پویایی میدان بنشینند. بازار سنتی رشت نیز در نزدیکی میدان قرار دارد و فرصتی عالی برای خرید سوغات و صنایع دستی گیلان را فراهم می کند. خودروهای برقی نیز در این منطقه برای راحتی سالمندان و گردشگران در نظر گرفته شده اند که تردد در این پیاده راه گسترده را آسان تر می کنند.

راهنمای بازدید از میدان شهرداری: برنامه ریزی یک سفر به یادماندنی

برای تجربه کامل زیبایی ها و تاریخ میدان شهرداری رشت، برنامه ریزی دقیق می تواند به شما کمک کند تا سفری به یادماندنی داشته باشید. این میدان در مرکز شهر رشت قرار گرفته و دسترسی به آن نسبتاً آسان است.

موقعیت و مسیرهای دسترسی

میدان شهرداری رشت در تقاطع خیابان های اصلی شهر قرار دارد. از آنجا که بخش مرکزی میدان و خیابان های منتهی به آن به پیاده راه تبدیل شده اند، امکان تردد خودرو مستقیماً تا میدان وجود ندارد. بازدیدکنندگان می توانند با وسایل نقلیه خود را به خیابان های اطراف مانند خیابان شریعتی، خیابان علم الهدی، خیابان امام و سبزه میدان برسانند و خودرو خود را در پارکینگ های عمومی یا حاشیه ای در این مناطق پارک کنند. پس از آن، با چند دقیقه پیاده روی در مسیرهای سنگ فرش شده، به قلب میدان می رسید. ورود به خیابان سعدی نیز تنها برای تاکسی ها امکان پذیر است، که می تواند راهی برای نزدیک تر شدن به میدان باشد. پیاده روی در فضای سنگ فرش، خود بخشی از جذابیت بازدید از این منطقه است.

کافه ها و رستوران های اطراف

پس از گشت وگذار در میدان و بازدید از بناهای تاریخی، می توانید در یکی از کافه ها و رستوران های اطراف میدان شهرداری، لحظاتی را به استراحت و صرف نوشیدنی یا غذای محلی اختصاص دهید. تریا پاسارگاد و کافه هنر از جمله کافه های معروف و دنجی هستند که در نزدیکی میدان قرار دارند و با فضای دلنشین و منوی متنوع، آماده پذیرایی از شما هستند. همچنین، دکه های متعددی در اطراف میدان، خوراکی های سنتی و محلی رشت را عرضه می کنند که تجربه شکم گردی شما را تکمیل خواهد کرد.

اقامتگاه ها و هتل های نزدیک

اگر قصد اقامت در نزدیکی میدان شهرداری را دارید، گزینه های متعددی برای رزرو هتل در میدان شهرداری رشت وجود دارد که دسترسی شما به این جاذبه تاریخی را آسان می کند. هتل رستوران اردیبهشت، یکی از نزدیک ترین هتل ها به میدان است. سایر گزینه های باکیفیت در نزدیکی میدان شامل هتل بزرگ گیلان، هتل شبستان، هتل پامچال و هتل پوریا هستند که هر یک امکانات مناسبی را برای اقامت فراهم می آورند و به شما این امکان را می دهند که در هر زمان از شبانه روز، به راحتی به میدان دسترسی داشته باشید.

نکات کاربردی برای بازدید بهتر

1. بهترین زمان بازدید: بهترین زمان برای بازدید از میدان شهرداری رشت، فصول بهار و پاییز است که آب و هوای شهر دلپذیرتر است. بازدید در ساعات اولیه صبح یا اواخر عصر، تجربه آرامش بخش تری را به ارمغان می آورد. بازدید در شب نیز با نورپردازی های زیبا، جلوه ای متفاوت و دیدنی دارد.
2. عکاسی حرفه ای: میدان شهرداری با معماری باشکوه و فضای زنده اش، فرصت های بی نظیری برای عکاسی فراهم می کند. بهره گیری از نور طبیعی، زوایای خاص بناها و مجسمه ها، و ثبت لحظات زندگی شهری، می تواند عکس های رویایی را خلق کند.
3. چشیدن طعم غذاهای محلی: سفر به رشت بدون چشیدن غذاهای محلی، ناقص است. دکه های خوراکی در میدان و رستوران های اطراف، انواع غذاها و دسرهای محلی را ارائه می دهند.
4. بازارگردی و خرید سوغات: بازار سنتی رشت، با فاصله کمی از میدان، فرصتی عالی برای خرید صنایع دستی گیلان و تجربه فضای سنتی بازار را فراهم می کند.

میدان شهرداری: نبض تپنده هویت رشت

میدان شهرداری رشت، فراتر از مجموعه ای از بناهای تاریخی، به مثابه روح و نبض این شهر شناخته می شود. این میدان نه تنها تاریخ رشت را در خود جای داده و آن را به نسل های بعدی منتقل می کند، بلکه نقشی اساسی در ایجاد فضاهای اجتماعی پویا و حفظ میراث فرهنگی شهر ایفا می کند. هر آجر از بناهای آن و هر سنگ از پیاده راه هایش، داستانی از مقاومت، توسعه و زندگی جاری را روایت می کند. میدان شهرداری، شاهد تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بی شماری بوده و همواره به عنوان مرکز رویدادها و تجمع های مردمی، جایگاه ویژه ای داشته است.

با هر بازدید از این مکان، می توان نبض زندگی و هویتی را حس کرد که رشت را از سایر شهرهای ایران متمایز می سازد. از صدای زنگ ساعت برج گرفته تا نوای موسیقی ارکستر شهرداری و همهمه مردمی که در پیاده راه قدم می زنند، همه و همه نمادی از حیات جاری در این نقطه مرکزی شهر هستند. میدان شهرداری رشت، یک تجربه زنده از تاریخ، هنر و فرهنگ ایرانی است که همگان را به کشف و درک عمیق تر آن فرامی خواند.

سفر به رشت، بدون دیدن و حس کردن فضای میدان شهرداری، به راستی ناقص خواهد بود. این مکان، نه فقط یک جاذبه گردشگری، بلکه دریچه ای است به سوی گذشته و حال رشت، شهری که با باران، غذاهای لذیذ، و مهمان نوازی مردمانش شناخته می شود. پس، اگر روزی به رشت سفر کردید، حتماً زمانی را به قدم زدن در این میدان باشکوه و کاوش در عمارت های تاریخی آن اختصاص دهید تا تجربه ای فراموش نشدنی از قلب شهر باران های نقره ای را در خاطره خود ثبت کنید.