مهریه در دادگاه چقدر است؟

مهریه، این حق مالی دیرینه و ریشه دار در فرهنگ و قانون ایران، در واقع تعهدی است که مرد هنگام ازدواج به زن می دهد. تعیین و مطالبه آن در دادگاه فرآیندی پیچیده و پرچالش است که ابهامات فراوانی را برای زوجین، به ویژه در لحظات دشوار زندگی، به وجود می آورد. فهم درست از قوانین، محدودیت ها و رویه های قضایی مربوط به مهریه، می تواند به بسیاری از نگرانی ها و سردرگمی ها پاسخ دهد و راهی برای تصمیم گیری آگاهانه و حفظ حقوق هر دو طرف باشد.

برای بسیاری از افراد، چه زنانی که به دنبال احقاق حقوق خود هستند و چه مردانی که با این تعهد مالی روبرو شده اند، این سوال پیش می آید که میزان مهریه در دادگاه چقدر است و چگونه می توان آن را مطالبه یا پرداخت کرد. این موضوع که یکی از ستون های اصلی حقوق خانواده در ایران به شمار می رود، با توجه به تحولات اقتصادی و اجتماعی، همواره دستخوش تغییر و بحث است. این مقاله می کوشد تا با بیانی شیوا و قابل فهم، پیچیدگی های این حق مالی را باز کند و به شما در درک عمیق تر آن کمک کند.

مقدمه: اهمیت مهریه در قانون خانواده ایران

مهریه، همچون پناهگاهی برای زن در طول زندگی مشترک و پس از آن در صورت جدایی، در نظر گرفته می شود. این تعهد مالی، نه تنها نشان دهنده احترام و جایگاه زن در خانواده است، بلکه به عنوان پشتوانه ای برای آینده او نیز عمل می کند. در واقع، مهریه، میراثی فرهنگی و دینی است که در قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده و زن به محض جاری شدن صیغه عقد، مالک آن می شود و می تواند هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند.

اهمیت آگاهی از قوانین مهریه از آنجا ناشی می شود که جهل به قانون، هرگز رافع مسئولیت نیست. زوجین، قبل از ورود به زندگی مشترک و تعیین میزان مهریه، باید با تمام جنبه های قانونی آن آشنا باشند تا بتوانند تصمیمی منطقی و آینده نگرانه بگیرند. درک دقیق تفاوت های انواع مهریه، نحوه محاسبه آن به نرخ روز، و همچنین محدودیت ها و رویه های قضایی مطالبه و پرداخت، برای هر دو طرف حیاتی است. این آگاهی کمک می کند تا از بسیاری از مشکلات و اختلافات آتی جلوگیری شود و مسیر زندگی مشترک، با آرامش و اطمینان بیشتری طی شود.

در سال های اخیر، تحولات اقتصادی و اجتماعی، به ویژه نوسانات قیمت سکه، مهریه را به یکی از داغ ترین بحث ها در محافل حقوقی و اجتماعی تبدیل کرده است. این تغییرات، ضرورت به روزرسانی دانش حقوقی را بیش از پیش آشکار می سازد تا هم زنان از حقوق واقعی خود آگاه باشند و هم مردان بتوانند تعهدات خود را به درستی مدیریت کنند. در این میان، نقش دادگاه ها در تفسیر و اجرای قوانین مهریه، نقشی کلیدی و سرنوشت ساز است که با نگاهی دقیق و بی طرفانه، حقوق هر دو طرف را مورد بررسی قرار می دهد و راهکارهای قانونی را ارائه می دهد.

انواع مهریه و نحوه تعیین آن

در نظام حقوقی ایران، مهریه تنها یک نوع نیست، بلکه بسته به شرایط عقد و توافقات صورت گرفته، اشکال مختلفی به خود می گیرد. هر یک از این انواع مهریه، آثار حقوقی خاص خود را دارد و در زمان مطالبه، رویه های متفاوتی برای آن ها در نظر گرفته می شود. شناخت این انواع، اولین گام در درک چگونگی مطالبه مهریه در دادگاه است.

مهرالمسمی (مهریه توافقی)

رایج ترین نوع مهریه، مهرالمسمی است که در زمان جاری شدن عقد دائم، با توافق زوجین تعیین و در سند ازدواج ثبت می شود. این مهریه می تواند شامل سکه، طلا، وجه نقد، املاک، یا هر مال دیگری باشد که ارزش مالی داشته باشد و قابل تملک باشد. اهمیت مهرالمسمی در آن است که به محض عقد، زن مالک آن می شود و می تواند هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند. شرایط صحت مهرالمسمی این است که مالی که به عنوان مهریه تعیین می شود، باید مشخص و معلوم باشد و قابلیت تملک و پرداخت داشته باشد. به عنوان مثال، تعیین «هر چیزی که مرد دارد» به عنوان مهریه، صحیح نیست، چرا که مال معین نشده است.

مهرالمثل (مهریه بر اساس عرف)

مهرالمثل، در شرایطی تعیین می شود که مهریه ای در عقد دائم مشخص نشده باشد یا به دلایلی، مهرالمسمی باطل باشد، اما نزدیکی بین زن و مرد اتفاق افتاده باشد. در این حالت، دادگاه با در نظر گرفتن شأن و جایگاه زن، وضعیت خانوادگی او، تحصیلات، سن، وضعیت اجتماعی و حتی مهریه زنانی مانند او در خانواده و جامعه، میزان مهرالمثل را تعیین می کند. هدف از مهرالمثل، جلوگیری از تضییع حقوق زن در شرایطی است که مهریه ای برای او تعیین نشده یا تعیین آن با اشکال مواجه شده است. این نوع مهریه، تلاش می کند تا عدالت را بر اساس عرف و شرایط متداول برقرار کند.

مهرالمتعه (مهریه در عقد موقت یا خاص)

مهرالمتعه، مهریه ای است که در عقد موقت (صیغه) تعیین می شود. در عقد موقت، تعیین مهریه شرط صحت عقد است و بدون آن، عقد باطل خواهد بود. در صورتی که در عقد دائم، مهریه ای تعیین نشده باشد و نزدیکی نیز صورت نگرفته باشد، و قبل از آن طلاق رخ دهد، زن می تواند مهرالمتعه را از دادگاه مطالبه کند. در این حالت، دادگاه با توجه به وضعیت مالی مرد و در نظر گرفتن اوضاع و احوال او، مبلغی را به عنوان مهرالمتعه تعیین می کند. تفاوت اصلی مهرالمتعه با مهرالمثل در آن است که مهرالمتعه قبل از نزدیکی و در صورت عدم تعیین مهریه در عقد دائم یا بطلان آن، تعیین می شود، در حالی که مهرالمثل پس از نزدیکی و در شرایطی که مهریه ای تعیین نشده یا باطل شده، توسط دادگاه مشخص می گردد.

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه: تفاوت های کلیدی در مطالبه

شیوه پرداخت مهریه نیز به دو صورت عمده تقسیم می شود: عندالمطالبه و عندالاستطاعه. انتخاب هر یک از این دو نوع در هنگام عقد، پیامدهای حقوقی متفاوتی در زمان مطالبه مهریه به همراه دارد که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف ضروری است.

مهریه عندالمطالبه

مهریه عندالمطالبه به معنای آن است که زن می تواند در هر زمان که بخواهد، اعم از قبل یا بعد از نزدیکی، مهریه خود را از مرد مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت فوری آن است. در این نوع مهریه، زن حق دارد تا زمان دریافت تمام یا بخشی از مهریه، از تمکین خودداری کند (معروف به حق حبس)، مگر اینکه قبلاً تمکین خاص انجام داده باشد. این حق حبس، ابزاری قانونی است که به زن قدرت چانه زنی می دهد و مرد را ملزم به پرداخت مهریه می کند. در مهریه عندالمطالبه، نیازی به اثبات توانایی مالی مرد نیست و به محض مطالبه، مرد باید مهریه را بپردازد، مگر اینکه دادخواست اعسار (ناتوانی مالی) دهد و این ناتوانی را ثابت کند. این نوع مهریه از این جهت برای زن اطمینان بخش تر است که حق او را برای مطالبه، بدون هیچ قید و شرطی، محفوظ می دارد.

مهریه عندالاستطاعه

در مقابل مهریه عندالمطالبه، مهریه عندالاستطاعه قرار دارد. در این حالت، مطالبه مهریه مشروط به اثبات توانایی مالی مرد توسط زن است. به این معنی که زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را دریافت کند که بتواند در دادگاه ثابت کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه را دارد. این شرط، چالش ها و پیچیدگی های خاص خود را دارد، زیرا اثبات استطاعت مالی مرد، به جمع آوری مدارک و مستندات کافی در مورد اموال، دارایی ها، درآمد و وضعیت مالی او نیاز دارد. این فرآیند ممکن است زمان بر و دشوار باشد و بار اثبات آن بر عهده زن خواهد بود. حق حبس نیز در مهریه عندالاستطاعه موضوعیت ندارد، زیرا پرداخت مهریه به شرطی مشروط شده که زن باید آن را ثابت کند. این نوع مهریه، بیشتر به نفع مرد است، زیرا از او در برابر مطالبه های ناگهانی و غیرمنتظره، در شرایطی که شاید توان مالی کافی نداشته باشد، حمایت می کند.

جدول مقایسه جامع: عندالمطالبه در برابر عندالاستطاعه

ویژگی	مهریه عندالمطالبه	مهریه عندالاستطاعه
زمان مطالبه	هر زمان پس از عقد، بدون قید و شرط	هر زمان پس از عقد، مشروط به اثبات توانایی مالی مرد
نیاز به اثبات استطاعت	خیر، مگر در صورت درخواست اعسار از سوی مرد	بله، زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند
حق حبس (امتناع از تمکین)	بله، قبل از تمکین خاص	خیر، حق حبس وجود ندارد
رویه قضایی	سهولت بیشتر در مطالبه و پیگیری، مسئولیت پرداخت فوری بر عهده مرد	پیچیدگی بیشتر در مطالبه، نیاز به جمع آوری مستندات مالی مرد
مسئولیت کیفری (حکم جلب)	تا سقف ۱۱۰ سکه (با تغییرات رویه جدید)	تنها در صورت اثبات استطاعت و عدم پرداخت

میزان مهریه قابل وصول در دادگاه: محدودیت ها و واقعیت ها

با وجود اینکه مهریه می تواند به هر میزان و مقداری تعیین شود، اما در عمل و در رویه قضایی، محدودیت ها و ملاحظاتی برای وصول آن در دادگاه وجود دارد. این محدودیت ها عمدتاً با هدف حمایت از مردان در برابر مهریه های سنگین و همچنین جلوگیری از زندانی شدن آن ها، وضع شده اند. البته این به معنای سلب حق زن نیست، بلکه چارچوبی برای اجرای عدالت در نظر گرفته می شود.

قانون 110 سکه مهریه: حکم جلب و مسئولیت کیفری

یکی از مهم ترین و پرتکرارترین مباحث در زمینه مهریه، قانون ۱۱۰ سکه است. این قانون به اشتباه این تصور را ایجاد کرده که مهریه فقط ۱۱۰ سکه است، در حالی که این چنین نیست. قانون ۱۱۰ سکه به معنای محدودیت در صدور حکم جلب و مسئولیت کیفری برای مرد است. بر اساس این قانون، اگر مهریه تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، زن می تواند برای وصول آن، درخواست حکم جلب مرد را از دادگاه مطالبه کند و در صورت عدم پرداخت، مرد ممکن است بازداشت شود. اما اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، زن همچنان حق مطالبه تمام مهریه را دارد و مرد موظف به پرداخت آن است. با این حال، برای میزان مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، امکان صدور حکم جلب وجود ندارد و زن باید از طریق توقیف اموال و دارایی های مرد، مهریه خود را وصول کند.

قانون ۱۱۰ سکه مهریه، تنها محدودیت صدور حکم جلب را تعیین می کند و به هیچ وجه به معنای محدودیت در اصل میزان مهریه توافقی نیست. تمام مهریه، حتی اگر بالاتر از ۱۱۰ سکه باشد، بر عهده مرد است و زن می تواند آن را از طریق قانونی مطالبه کند.

لازم به ذکر است که رویه های قضایی جدید، در راستای کاهش موارد حبس و بازداشت مردان بابت مهریه، تغییراتی را اعمال کرده اند. امروزه، دادگاه ها تلاش می کنند تا با بررسی دقیق توانایی مالی مرد و صدور حکم اعسار و تقسیط، از زندانی شدن او جلوگیری کنند. بنابراین، حتی برای مهریه های زیر ۱۱۰ سکه نیز، به ندرت حکم جلب صادر می شود و اولویت با تقسیط و پرداخت مهریه به صورت اقساط است.

نحوه محاسبه مهریه (سکه، وجه نقد، اموال دیگر)

نحوه محاسبه مهریه، بسته به نوع آن، متفاوت است:

• مهریه سکه: اگر مهریه به صورت سکه تعیین شده باشد، قیمت روز سکه در زمان مطالبه ملاک محاسبه قرار می گیرد. این بدان معناست که با افزایش قیمت سکه، ارزش ریالی مهریه نیز افزایش می یابد.
• مهریه وجه نقد: در صورتی که مهریه به صورت وجه نقد (مثلاً ریال) تعیین شده باشد، بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، این مبلغ با در نظر گرفتن شاخص تورم بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تعدیل شده و به نرخ روز محاسبه و پرداخت خواهد شد. این تدبیر برای حفظ ارزش واقعی مهریه در طول زمان صورت می گیرد.
• مهریه اموال: اگر مهریه شامل اموال غیرمنقول (مانند ملک) یا منقول (مانند خودرو یا سهام) باشد، قیمت کارشناسی آن اموال در زمان مطالبه، مبنای محاسبه قرار خواهد گرفت.

مستثنیات دین: چه اموالی برای مهریه قابل توقیف نیستند؟

در فرآیند مطالبه مهریه، ممکن است زن برای وصول حق خود، درخواست توقیف اموال مرد را داشته باشد. اما قانون، برخی از اموال را به عنوان مستثنیات دین در نظر گرفته است که حتی برای پرداخت مهریه نیز قابل توقیف نیستند. این اموال، ضروریات زندگی مرد محسوب می شوند و توقیف آن ها می تواند به زندگی عادی او آسیب جدی وارد کند. مستثنیات دین عبارتند از:

1. مسکن مورد نیاز و متناسب با شأن مدیون (مرد) و خانواده او.
2. اثاثیه ضروری زندگی که برای رفع نیازهای اساسی مرد و خانواده او لازم است.
3. آذوقه موجود به قدر احتیاج یک ماهه مدیون و افراد تحت تکفل او.
4. لوازم و ابزار کار (صنایع دستی، کشاورزی، اداری و…) متناسب با حرفه و شغل مدیون.
5. مبالغی که در قالب حقوق و دستمزد به مدیون پرداخت می شود، به میزانی که برای تأمین حداقل معیشت او و خانواده اش ضروری است (یک سوم یا یک چهارم حقوق).
6. بیمه عمر و مزایای آن، مگر اینکه در پرداخت اقساط حق بیمه تخلف شده باشد.

شناخت دقیق مستثنیات دین برای هر دو طرف اهمیت زیادی دارد. برای زن، این شناخت باعث می شود که درخواست های غیرقانونی برای توقیف اموال را مطرح نکند و وقت و هزینه خود را هدر ندهد. برای مرد نیز، آگاهی از این حقوق، راهی برای دفاع از خود و حفظ حداقل های زندگی اش خواهد بود.

مراحل عملی مطالبه مهریه (از دیدگاه زن)

برای زنی که تصمیم به مطالبه مهریه خود می گیرد، آشنایی با مراحل قانونی این فرآیند، از اهمیت بالایی برخوردار است. مسیر مطالبه مهریه می تواند از دو طریق اصلی، یعنی اجرای ثبت یا دادگاه خانواده، دنبال شود که هر یک دارای شرایط و مراحل خاص خود هستند.

مطالبه از طریق اجرای ثبت (دفاتر اسناد رسمی)

اگر سند ازدواج به صورت رسمی تنظیم شده باشد (که معمولاً چنین است)، زن می تواند ابتدا از طریق دفاتر اسناد رسمی و اداره ثبت اقدام به مطالبه مهریه کند. این روش، معمولاً سریع تر و کم هزینه تر از مسیر قضایی است و در مراحل اولیه نیازی به وکیل نیز نخواهد بود. مراحل گام به گام آن به شرح زیر است:

1. درخواست صدور اجراییه: زن با در دست داشتن سند ازدواج رسمی، به دفتر ازدواجی که عقد در آن ثبت شده یا اداره ثبت اسناد محل وقوع ازدواج مراجعه می کند و درخواست صدور اجراییه برای مهریه را تقدیم می نماید.
2. ابلاغ به زوج: اجراییه صادر شده به مرد ابلاغ می شود و به او ۱۰ روز فرصت داده می شود تا مهریه را پرداخت کند.
3. شناسایی و توقیف اموال: در صورتی که مرد در مدت تعیین شده مهریه را پرداخت نکند، زن می تواند با معرفی اموال و دارایی های مرد (مانند حساب های بانکی، حقوق، سهام، خودرو، ملک و…) به اجرای ثبت، درخواست توقیف آن ها را داشته باشد. البته باید توجه داشت که اموال معرفی شده نباید جزء مستثنیات دین باشند. اگر مرد کارمند دولت باشد، تا یک سوم حقوق او برای مهریه قابل توقیف است.

مطالبه از طریق اجرای ثبت، به دلیل سرعت بیشتر و عدم نیاز به طی مراحل پیچیده دادگاهی در ابتدا، برای زن مزیت هایی دارد. اما اگر اموالی از مرد شناسایی نشود یا مرد مدعی اعسار باشد، پرونده به دادگاه ارجاع خواهد شد.

مطالبه از طریق دادگاه خانواده

در مواردی که سند ازدواج رسمی نباشد، یا در میزان مهریه اختلاف وجود داشته باشد، یا نیاز به توقیف اموال خاصی باشد که از طریق اجرای ثبت امکان پذیر نیست، زن باید به دادگاه خانواده مراجعه کند. همچنین، اگر مرد پس از ابلاغ اجراییه از طریق ثبت، دادخواست اعسار دهد، پرونده به دادگاه خانواده منتقل می شود. مراحل گام به گام در دادگاه به شرح زیر است:

1. تقدیم دادخواست: زن (یا وکیل او) دادخواستی به خواسته مطالبه مهریه تنظیم و به دادگاه خانواده تقدیم می کند. در دادخواست باید میزان مهریه، نوع آن (سکه، وجه نقد، مال و…) و مشخصات زوجین به دقت قید شود.
2. تعیین وقت رسیدگی و جلسات دادگاه: پس از ثبت دادخواست، وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می شود. جلسات دادگاه برای بررسی ادعاها، شنیدن دفاعیات طرفین و جمع آوری مستندات برگزار می گردد.
3. صدور حکم و اجرای آن: پس از بررسی های لازم، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند. پس از قطعیت حکم، زن می تواند درخواست اجرای حکم را تقدیم کند. اجرای حکم نیز می تواند از طریق توقیف اموال مرد یا سایر روش های قانونی صورت گیرد.

توقیف اموال و دارایی های مرد

یکی از مهم ترین ابزارها برای وصول مهریه، توقیف اموال و دارایی های مرد است. این اموال می تواند شامل موارد زیر باشد:

• حساب های بانکی: موجودی حساب های بانکی مرد تا سقف مهریه قابل توقیف است.
• حقوق و دستمزد: در صورتی که مرد کارمند باشد، یک سوم حقوق او (اگر همسر دیگری نداشته باشد) یا یک چهارم حقوق (اگر همسر دیگری داشته باشد یا طلاق گرفته باشد) قابل توقیف و کسر برای پرداخت مهریه است.
• سهام و اوراق بهادار: سهام مرد در شرکت ها یا اوراق بهادار دیگر نیز می تواند توقیف شود.
• اموال منقول: خودرو، وسایل نقلیه، اشیای قیمتی و هر مال منقول دیگری که جزء مستثنیات دین نباشد.
• اموال غیرمنقول: املاک و مستغلات (خانه، زمین، آپارتمان) که به نام مرد است و جزء مسکن ضروری او نباشد.

توقیف اموال، فرآیندی دقیق و قانونی است که باید با رعایت تمام ضوابط انجام شود تا حقوق هر دو طرف محفوظ بماند و از تضییع اموال مرد جلوگیری شود. در این مسیر، یاری گرفتن از وکیل متخصص خانواده می تواند به زن کمک کند تا با سرعت و کارایی بیشتری به حق خود برسد.

دادخواست اعسار و تقسیط مهریه (از دیدگاه مرد)

در سوی دیگر ماجرا، مردانی قرار دارند که با مطالبه مهریه از سوی همسرشان مواجه شده اند، اما توانایی مالی برای پرداخت یکجای آن را ندارند. قانون در این شرایط نیز راهکاری برای حمایت از مردان در نظر گرفته است که به آن اعسار و تقسیط مهریه می گویند. این فرآیند، به مرد اجازه می دهد تا با اثبات ناتوانی مالی خود، مهریه را به صورت اقساطی بپردازد و از پیامدهای ناگوار مانند زندانی شدن، جلوگیری کند.

اعسار چیست و شرایط پذیرش آن

اعسار در اصطلاح حقوقی به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت بدهی های خود است. دادخواست اعسار، در واقع درخواستی است که مرد به دادگاه تقدیم می کند تا با اثبات ناتوانی مالی، از پرداخت یکجای مهریه معاف شده و امکان پرداخت آن به صورت اقساطی برایش فراهم شود. هدف اصلی اعسار، جلوگیری از زندانی شدن مردانی است که واقعاً توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را ندارند و همچنین، فراهم آوردن فرصتی برای آن هاست تا بتوانند با برنامه ریزی، تعهدات مالی خود را ایفا کنند.

برای پذیرش دادخواست اعسار، مرد باید مدارک و مستندات لازم را به دادگاه ارائه دهد که نشان دهنده عدم توانایی مالی او باشد. این مدارک شامل موارد زیر است:

• لیست کامل اموال و دارایی ها: ارائه فهرستی دقیق از تمامی اموال منقول و غیرمنقول، حساب های بانکی، سهام، اوراق بهادار و هرگونه دارایی دیگر که مرد در اختیار دارد.
• گواهی عدم توانایی مالی: ارائه مدارکی مانند فیش حقوقی، گواهی از کارفرما، یا هر سند دیگری که میزان درآمد و تعهدات مالی مرد را نشان دهد.
• شهادت شهود: معمولاً شهادت حداقل دو شاهد عاقل و بالغ که از وضعیت مالی مرد آگاه باشند و بتوانند عدم توانایی او را در پرداخت مهریه تأیید کنند، ضروری است. این شهود باید در دادگاه حاضر شده و شهادت دهند.
• مدارک مربوط به بدهی ها و مخارج ضروری: ارائه مستنداتی در خصوص سایر بدهی ها، اقساط وام ها و هزینه های ضروری زندگی مرد و خانواده اش، که نشان دهنده تنگنای مالی او باشد.

دادگاه با بررسی دقیق تمامی این مستندات و شنیدن دفاعیات طرفین، در مورد پذیرش یا رد دادخواست اعسار تصمیم گیری می کند. این فرآیند با هدف برقراری عدالت و حفظ حقوق هر دو طرف انجام می شود.

نحوه تعیین پیش قسط و اقساط مهریه توسط دادگاه

در صورتی که دادخواست اعسار مرد مورد پذیرش قرار گیرد، دادگاه با در نظر گرفتن چندین عامل، میزان پیش قسط و تعداد اقساط مهریه را تعیین می کند. این عوامل شامل موارد زیر است:

• توانایی مالی مرد: مهم ترین عامل، میزان درآمد و دارایی های مرد است. دادگاه تلاش می کند تا مبلغ اقساط به گونه ای باشد که مرد بتواند بدون فشار مالی شدید، آن را پرداخت کند.
• میزان مهریه: تعداد سکه های مهریه یا ارزش ریالی آن، در تعیین مبلغ اقساط مؤثر است.
• شغل و وضعیت اقتصادی مرد: نوع شغل، درآمد ثابت یا متغیر، و وضعیت کلی اقتصادی مرد، در تصمیم گیری دادگاه تأثیرگذار است.
• مخارج ضروری زندگی: دادگاه هزینه های ضروری زندگی مرد و افراد تحت تکفل او را نیز در نظر می گیرد تا اقساط به گونه ای تعیین شود که زندگی عادی مرد مختل نشود.

در برخی موارد، دادگاه ممکن است ابتدا یک پیش قسط تعیین کند و سپس مهریه را به صورت اقساط ماهانه یا دوره ای قسط بندی کند. قیمت روز سکه نیز در محاسبه ارزش اقساط مهریه ای که به صورت سکه تعیین شده، مؤثر خواهد بود.

پیامدهای عدم پرداخت اقساط مهریه

پس از اینکه دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر کرد، مرد موظف است اقساط را به صورت منظم و در موعد مقرر پرداخت کند. عدم پرداخت اقساط مهریه، پیامدهای جدی برای مرد به همراه خواهد داشت:

• امکان صدور حکم جلب: اگر مرد سه قسط متوالی یا بیشتر را پرداخت نکند، زن می تواند مجدداً به دادگاه مراجعه کرده و درخواست صدور حکم جلب و بازداشت مرد را داشته باشد. این امر می تواند منجر به حبس مجدد مرد شود.
• پیگیری از طریق اجرای احکام: عدم پرداخت اقساط، منجر به پیگیری پرونده از طریق اجرای احکام خواهد شد و زن می تواند از طریق قانونی، برای وصول اقساط عقب افتاده اقدام کند.

بنابراین، برای مردانی که دادخواست اعسار آن ها پذیرفته شده و مهریه برایشان تقسیط شده است، رعایت نظم در پرداخت اقساط، از اهمیت بالایی برخوردار است تا از مشکلات حقوقی و بازداشت مجدد جلوگیری شود.

آخرین تحولات و طرح های پیشنهادی قانون مهریه (سال 1404)

قانون مهریه در ایران، همواره موضوع بحث و پیشنهاد تغییرات بوده است. با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی، مجلس و قوه قضائیه نیز تلاش می کنند تا با ارائه طرح ها و لوایح جدید، عدالت بیشتری را در این حوزه برقرار سازند. در سال ۱۴۰۴ نیز، بحث ها پیرامون اصلاحات مهریه ادامه دارد.

طرح 14 سکه مهریه: آیا به قانون تبدیل شده است؟

یکی از مهم ترین و جنجالی ترین طرح های پیشنهادی در سال های اخیر، طرح ۱۴ سکه مهریه است. این طرح که در کمیسیون قضایی مجلس مطرح شده است، هدف از آن کاهش میزان مهریه های سنگین و جلوگیری از بروز مشکلات مالی و اجتماعی ناشی از آن است. بر اساس این طرح، پیشنهاد شده که مهریه تا ۱۴ سکه معاف از مالیات باشد و برای مهریه های بالاتر از این سقف، مالیات های سنگین در نظر گرفته شود. همچنین، برخی از بندهای این طرح به دنبال تبدیل مهریه عندالمطالبه به عندالاستطاعه برای تمامی ازدواج ها یا محدود کردن حق مطالبه مهریه در شرایط خاص هستند.

با این حال، لازم به تأکید است که تا این لحظه، طرح ۱۴ سکه مهریه به قانون تبدیل نشده و همچنان در مرحله پیشنهاد و بررسی در مجلس شورای اسلامی قرار دارد. این طرح با اعتراضات و موافقت های زیادی از سوی گروه های مختلف، از جمله فراکسیون زنان در مجلس، مواجه شده و فرآیند تصویب آن پیچیده و زمان بر خواهد بود. بنابراین، هرگونه تصمیم گیری در مورد مهریه، باید بر اساس قوانین جاری و مصوب انجام شود و به اخبار رسمی و موثق توجه داشت.

تأثیر قوانین جدید بر عقدهای سابق (عطف به ماسبق)

یکی از سوالات کلیدی در مورد هر قانون جدید، به ویژه در حوزه های حساسی مانند خانواده، این است که آیا این قوانین بر عقدهای گذشته نیز تأثیر می گذارند یا خیر (بحث عطف به ماسبق). در نظام حقوقی ایران، اصل بر عدم عطف به ماسبق قوانین است. به این معنی که قوانین جدید، معمولاً بر رویدادها و قراردادهایی که قبل از تصویب آن ها رخ داده اند، تأثیری ندارند، مگر اینکه خود قانون به صراحت خلاف آن را بیان کند.

در مورد مهریه نیز، اگر طرح ۱۴ سکه یا هر طرح دیگری در آینده به قانون تبدیل شود، به احتمال زیاد این قوانین بر ازدواج هایی که پس از تاریخ تصویب و لازم الاجرا شدن آن قانون منعقد می شوند، اعمال خواهد شد و بر عقدهای سابق تأثیری نخواهد داشت. مهریه در عقدهای گذشته، بر اساس قوانین زمان عقد و توافقات صورت گرفته در آن زمان، محاسبه و مطالبه می شود. این اصل حقوقی، به منظور حفظ ثبات و اطمینان در روابط حقوقی و جلوگیری از بی نظمی در جامعه، اهمیت فراوانی دارد.

جنبه های گوناگون مهریه و رفع ابهامات

در مسیر مطالبه و پرداخت مهریه، ابهامات و باورهای غلطی وجود دارد که می تواند تصمیم گیری را دشوار کند. بررسی این جنبه ها و رفع ابهامات، به شما کمک می کند تا با دیدی روشن تر و آگاهانه تر، مسیر حقوقی خود را طی کنید.

آیا خیانت زن مانع دریافت مهریه می شود؟

این یکی از باورهای رایج اما غلط است که خیانت زن می تواند مانع از دریافت مهریه او شود. از نظر قانونی، خیانت زن به هیچ وجه باعث سقوط حق مهریه او نمی شود. مهریه، حق مالی زن است که به محض عقد نکاح به او تعلق می گیرد و هیچ ارتباطی به مسائل اخلاقی یا تخلف از وظایف زناشویی ندارد. در صورت اثبات خیانت زن، مرد می تواند از طریق کیفری پیگیر باشد یا در صورت تمایل به طلاق، از این مسئله در دادگاه خانواده برای تعیین حضانت فرزندان یا نحوه طلاق استفاده کند، اما مهریه زن به دلیل خیانت ساقط نخواهد شد.

اگر زن درخواست طلاق دهد، آیا مهریه به او تعلق می گیرد؟

بله، حتی اگر زن درخواست طلاق دهد، مهریه به او تعلق می گیرد. مهریه حق مالی زن است و مستقل از درخواست طلاق از سوی اوست. تنها در صورتی که طلاق از نوع خلع باشد (یعنی زن با بخشیدن تمام یا قسمتی از مهریه خود، مرد را راضی به طلاق کند)، زن از بخشی از مهریه یا تمام آن صرف نظر می کند. در غیر این صورت، در هر نوع طلاقی، مهریه حق زن است و مرد موظف به پرداخت آن خواهد بود. دادگاه با توجه به نوع طلاق و شرایط پرونده، در مورد مهریه تصمیم گیری می کند.

مهریه بعد از فوت زن یا مرد: به چه کسانی می رسد؟

مهریه، همانطور که اشاره شد، حق مالی زن است. بنابراین:

• فوت زن: اگر زن فوت کند و مهریه او هنوز پرداخت نشده باشد، این مهریه به عنوان جزئی از دارایی های او محسوب می شود و به ورثه او (شامل فرزندان، پدر و مادر و همسرش) به نسبت سهم الارث قانونی شان به ارث می رسد. ورثه زن می توانند مهریه را از مرد مطالبه کنند.
• فوت مرد: اگر مرد فوت کند، مهریه زن به عنوان یک دین ممتاز بر عهده ترکه اوست. به این معنی که مهریه زن، قبل از تقسیم ارث بین ورثه، باید از دارایی های مرد متوفی پرداخت شود. زن می تواند برای مطالبه مهریه خود، از طریق دادگاه یا اجرای ثبت اقدام کند.

آیا برای مهریه مالیات تعلق می گیرد؟

در حال حاضر، بر اساس قوانین موجود، مهریه مشمول مالیات نمی شود. اما همانطور که در بخش طرح ۱۴ سکه اشاره شد، بحث هایی برای وضع مالیات بر مهریه های سنگین (بالاتر از سقف مشخص) مطرح شده است. با این حال، تا زمان تصویب نهایی و لازم الاجرا شدن چنین قانونی، مهریه از پرداخت مالیات معاف است. این موضوع می تواند در آینده دستخوش تغییر شود، اما در حال حاضر وضعیت به همین شکل است.

نقش وکیل متخصص خانواده در پرونده های مهریه

پرونده های مهریه، به دلیل پیچیدگی های حقوقی، عاطفی و مالی، نیازمند دقت و تخصص بالایی هستند. در این میان، یاری گرفتن از وکیل متخصص خانواده می تواند نقش بسیار مهمی ایفا کند. یک وکیل مجرب می تواند:

• به زن در جمع آوری مدارک لازم، تنظیم دادخواست، و پیگیری مراحل قانونی در دادگاه یا اجرای ثبت کمک کند.
• به مرد در تنظیم دادخواست اعسار، ارائه مستندات لازم، و دفاع از حقوقش در برابر مطالبه های سنگین مهریه یاری رساند.
• با آگاهی از آخرین قوانین و رویه های قضایی، بهترین راهکار را برای هر پرونده ارائه دهد.
• از تضییع حقوق هر دو طرف جلوگیری کند و به حل و فصل عادلانه موضوع کمک کند.

حضور وکیل، نه تنها بار روانی پرونده را از دوش زوجین برمی دارد، بلکه با تسریع فرآیند و جلوگیری از اشتباهات حقوقی، به نتایج مطلوب تری منجر می شود.

مهریه در دوران عقد (قبل از نزدیکی) چقدر است؟

اگر زن و مرد در دوران عقد باشند و نزدیکی (تمکین خاص) صورت نگرفته باشد، در صورت طلاق، تنها نصف مهریه به زن تعلق می گیرد. این قانون برای جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی و حفظ حقوق مرد در نظر گرفته شده است. اما اگر نزدیکی صورت گرفته باشد، زن مالک تمام مهریه است، حتی اگر طلاق در دوران عقد رخ دهد.

آیا مهریه قابل بخشش است؟

بله، مهریه کاملاً قابل بخشش است. زن می تواند تمام یا قسمتی از مهریه خود را به مرد ببخشد. این بخشش باید با رضایت و اراده کامل زن صورت گیرد و معمولاً به صورت کتبی و در دفتر اسناد رسمی ثبت می شود تا از هرگونه ابهام یا انکار در آینده جلوگیری شود. بخشش مهریه می تواند در قالب هبه، ابراء ذمه، یا صلح صورت پذیرد. لازم به ذکر است که بخشش مهریه، تنها با اراده زن امکان پذیر است و مرد نمی تواند او را مجبور به بخشش کند.

نتیجه گیری و توصیه های نهایی

در این سفر حقوقی به دنیای مهریه، تلاش شد تا ابعاد گوناگون این حق مالی را، از تعریف و انواع آن گرفته تا رویه های مطالبه و پرداخت در دادگاه، به شیوه ای شفاف و قابل فهم، برای شما بازگو شود. مهریه، فراتر از یک عدد یا مبلغ، تعهدی عمیق در آغاز زندگی مشترک است که پیامدهای حقوقی و اجتماعی گسترده ای دارد.

در نهایت، برای زوجین، در هر مرحله ای از زندگی مشترک یا در مواجهه با چالش های حقوقی مهریه، توصیه های زیر می تواند راهگشا باشد:

1. تصمیم گیری آگاهانه در زمان عقد: پیش از تعیین میزان مهریه، هر دو طرف باید با تمام قوانین و آثار حقوقی آن آشنا باشند و با در نظر گرفتن توانایی های مالی و شرایط زندگی، تصمیمی منطقی و واقع بینانه اتخاذ کنند. چشم و هم چشمی در این زمینه، می تواند آینده ای پرچالش را رقم بزند.
2. مدیریت مالی صحیح: مردان باید همواره برنامه ریزی مالی مناسبی برای ایفای تعهدات مهریه خود داشته باشند تا در صورت لزوم، با مشکلات جدی مواجه نشوند.
3. حفظ حقوق زنان: زنان نیز باید از حقوق کامل خود در مورد مهریه آگاه باشند و در صورت نیاز، برای احقاق آن از راه های قانونی اقدام کنند. مهریه پشتوانه ای است که قانون برای آن ها در نظر گرفته است.
4. اهمیت مشورت با وکیل متخصص: پیچیدگی های پرونده های مهریه، به ویژه با توجه به تغییرات و رویه های جدید قضایی در سال ۱۴۰۴، لزوم مشورت با وکیل متخصص خانواده را پیش از هر اقدام حقوقی، بیش از پیش ضروری می سازد. وکیل می تواند بهترین راهنما و حامی شما در این مسیر باشد و با ارائه اطلاعات دقیق و به روز، از تضییع حقوق شما جلوگیری کند.

با آگاهی، درایت و نگاهی دلسوزانه به این موضوع، می توان چالش های مهریه را به فرصتی برای برقراری عدالت و حفظ آرامش در خانواده تبدیل کرد. امید است این مقاله توانسته باشد نوری بر زوایای پنهان این حق مالی بیفکند و به شما در تصمیم گیری های آگاهانه یاری رساند.